Đàm Trung Pháp
Ai trên đời mà không âm thầm tiếc nuối tuổi trẻ qua mau, nhưng đã mấy ai để lệ rơi tầm tã trong những lúc bất thần khóc than cho tuổi thanh xuân ra đi không trở lại như nhà thơ Rubén Darío người xứ Nicaragua khoảng đầu thế kỷ 20? Darío ví tuổi xanh như một “kho tàng thần thánh” (divino tesoro) mà sự mất đi là một tiếc thương vô hạn nằm sâu trong tiềm thức, mặc dù cuộc đời nhiều lúc chuân chuyên và nhà thơ chưa hề “gặp một công chúa nào để ngợi ca” (ya no hay princesa que cantar). Vậy mà đoạn thơ bốn câu sau đây, được nhắc đi nhắc lại năm lần, trong danh tác “Bài ca mùa thu trong mùa xuân” (Canción de otoño en primavera) đã làm bao thế hệ độc giả mủi lòng vì mức độ thiết tha của chúng:
Juventud, divino tesoro,
ya te vas para no volver!
Cuando quiero llorar, no lloro …
y a veces lloro sin querer …
Tuổi thanh xuân, kho tàng thần thánh,
đã ra đi để chẳng trở về!
Khi muốn khóc, ta không khóc nổi …
nhưng nhiều khi bất chợt lệ rơi …
Tuổi thanh xuân thường đồng nghĩa với tình ái mộng mơ, phải không quý bạn? Vậy thì, cứ giả dụ như nhờ khéo tu kiếp trước, kiếp này bạn là một thi nhân hào hoa trẻ tuổi đang có một cô bạn gái sắc nước hương trời mê bạn như điếu đổ. Bạn chịu chứ? Một hôm nàng âu yếm nhìn bạn thật lâu rồi nhõng nhẽo hỏi bạn “Thơ là cái chi chi mà anh mê nó thế hả anh?” Bạn sẽ trả lời người đẹp thế nào? Rằng thơ là tinh túy của ngôn ngữ, là kết quả những cảm xúc vỡ nước tràn bờ, là … ? Khá đấy, nhưng không thể so với câu trả lời vừa nịnh đầm vừa rất thơ của nhà thơ Gustavo Adolfo Bécquer (thế kỷ 19) xứ Tây ban nha được đâu: “Thơ … chính là em đó” (Poesía … eres tú). Nhà thơ tài hoa nhưng mệnh yểu vì bệnh lao phổi này cũng đã không để lỡ cơ hội cho tiếng lòng đang thổn thức rót thêm những lời đường mật vào tai cô bạn gái mà chàng vừa tấn phong làm Nàng Thơ:
Por una mirada, un mundo
Por una sonrisa, un cielo:
Por un beso … yo no sé
Que te diera por un beso
Một thế giới cho mỗi ánh mắt
Một bầu trời cho mỗi nụ cười:
Cho mỗi nụ hôn … anh chẳng biết
Tặng em gì cho mỗi nụ hôn
Nếu bạn biết đáp số cho câu thơ thứ ba, bạn làm ơn cho tôi biết với nhé! Tuyển tập những bài thơ mang danh “Rimas” –mà từ đó bốn câu thơ trên được trích dẫn– đã được in thành sách sau khi Bécquer qua đời. Và kể từ đó đến nay tập thơ “Rimas” vẫn còn là những bài thơ tình trinh nguyên được giới trẻ trong thế giới Tây ban nha ngữ ôm ấp trong lòng.
Gần đây hơn, giải quán quân “Nịnh Đầm” phải được trao cho Pablo Neruda (1904-1973). Vị thi bá từng đoạt giải Nobel văn chương này, gốc dân Chí lợi, khơi khơi mệnh danh Nàng Thơ của mình là “Nữ Hoàng” lận! Neruda đã cho phổ biến thi tập “Los versos del capitán” (Những vần thơ của người thuyền trưởng) để ghi khắc thời gian đắm say trong lưới tình của Matilde Urrutia, một phụ nữ yêu kiều tràn đầy nhựa sống, tính tình nồng thắm, hát hay như chim sơn ca và chơi dương cầm điệu nghệ. Yêu đến nỗi thi nhân viết cả những lời thơ cho nàng lên trên khăn lau miệng trong tiệm ăn! Bài thơ tình bất hủ mang tên “Nữ Hoàng” (La Reina) dưới đây quả thực là một bằng chứng hùng hồn cho nguồn hứng khởi “yêu em anh làm thơ”:
Yo te he nombrado reina.
Hay más altas que tú, más altas.
Hay más puras que tú, más puras.
Hay más bellas que tú, hay más bellas.
Anh đặt tên em là nữ hoàng.
Có những người cao hơn em.
Có những người băng trinh hơn em.
Có những người yêu kiều hơn em.
Pero tú eres la reina.
Nhưng em là nữ hoàng.
Cuando vas por las calles
nadie te reconoce.
Nadie ve tu corona de cristal, nadie mira
la alfombra de oro rojo
que pisas cuando pasas.
La alfombra que no existe.
Khi em quá bộ ra đường
không ai nhận ra em.
Không ai thấy vương miện của em, không ai
thấy tấm thảm bằng vàng đỏ
trải ra để chân em bước tới.
Tấm thảm vô hình.
Y cuando asomas
suenan todos los ríos
en mi cuerpo, sacuden
el cielo las campanas,
y un himno llena el mundo.
Nhưng khi em xuất hiện
tất cả những giòng sông náo động
trong thân anh, những hồi chuông
lay chuyển cả bầu trời,
và một bài thánh ca ngập tràn thế giới.
Sólo tú y yo,
sólo tú y yo, amor mío,
lo escuchamos.
Chỉ có em và anh,
em yêu ơi, chỉ có em và anh
lắng nghe bài thánh ca ấy.
Không được may mắn như hai thi sĩ Bécquer và Neruda kể trên, trong cuộc sống buồn tẻ của đa số chúng ta, đã bao giờ bạn ao ước được diễm phúc có người tình bên cạnh mình ngoài bãi biển dưới ánh mặt trời ấm áp chưa? Tiếp tục cầu nguyện đi nhé. Nhưng khi lời cầu nguyện thành sự thực, bạn sẽ viết bài ca nào để ghi dấu những giây phút ngọc ngà ấy? Để gợi ý cho bạn, tôi mời bạn nghe mấy câu hát trong bài “Cuando calienta el sol” nóng bỏng dưới đây, nguyên tác bằng Tây ban nha ngữ và đã được dịch sang cả trăm ngôn ngữ khác rồi:
Cuando calienta el sol
Aquí en la playa
Siento tu cuerpo vibrar.
Cerca de mi
Es tu palpitar
Es tu cara
Es tu pelo
Son tus besos.
Me estremezco, oh
Cuando calienta el sol …
Khi mặt trời sưởi ấm
Nơi đây trên bãi biển này
Anh thấy tấm thân em kích động.
Sát bên anh
Là tim em rạo rực
Là mặt em
Là tóc em
Là những nụ hôn em.
Anh rùng mình, ôi chao
Khi mặt trời sưởi ấm …
Thú thật, mỗi lần nghe bài hát này tôi đều nổi da gà. Có lần đang lái xe và mải nghe một giọng ca vàng rót mật vào tai câu “Me estremezco, oh / Cuando calienta el sol” tôi “rùng mình” thật, y như lời ca rồi chạy luôn cả đèn đỏ, hú vía, may mà không bị tai nạn! Cẩn thận nhé, vì bài hát này có tiếng là “vẽ đường cho hươu chạy” cho các đấng tu mi nam tử đang trong lứa tuổi “khủng hoảng giữa đời” đấy.
Nếu Gustavo Adolfo Bécquer đã chinh phục được người yêu thì Antonio de Trueba (cùng thời với Bécquer) còn đang trong vòng dụ dỗ. Người đẹp của Trueba là một nàng nước da bánh mật, có đôi mắt đẹp đến nỗi nếu thiếu đôi mắt ấy trong đời thì thi nhân chỉ có nước chết. Sau khi đã thú thật cùng nàng điều đó,Trueba khẩn khoản xin Nàng Thơ một ân huệ để chàng còn có thể sống qua ngày:
Si tú a la ventana
Te dignas salir
Si tú una mirada
Me das desde allí.
Nếu em ra cửa sổ
Vui lòng rời gót sen
Nếu em một cái nhìn
Ban cho anh từ đó.
Lẩn thẩn lắm bạn ơi, người dân nói tiếng Tây ban nha, có khác gì chúng ta đâu nhỉ, khi bị trái tim thôi thúc, đấng mày râu dù có anh hùng, có “macho” (tức là có nhiều nam tính) đến mấy, cũng có thể trở thành hành khất tình yêu, hạ mình rất thấp để xin “un poco de tu amor” (một chút xíu tình yêu của em thôi) và sẵn sàng đáp lại ngàn lần như thế. Mời bạn nghe lời van xin tình yêu thành khẩn và đam mê cùng với lời hứa đền bù trong một bài ca phổ thông trong thế giới ngôn ngữ Tây ban nha:
Por un poco de tu amor
Por un trozo de tu vida,
La mía entera yo te la daría a ti.
Để đền bù cho chút xíu tình yêu của em
Cho một mảnh vụn cuộc đời em,
Anh dâng hiến trọn đời anh cho em.
Năn nỉ mãi không được, chàng hành khất tình yêu sẽ có lúc trở thành bực bội. Có khi chàng còn dọa dẫm nữa là đằng khác, chẳng hạn như trong bài ca “Adelita” rất phổ cập tại Mễ tây cơ. Người hùng đóng vai hành khất trong bài ca này không những chỉ là nhạc sĩ mà còn là một sĩ quan cao cấp có thể sử dụng phương tiện di chuyển của hải, lục, không quân. Ông đang buồn vì nàng Adelita mà ông đang mê mệt chưa yêu lại ông; ông còn nghi là nàng dám yêu kẻ khác lắm. Ông rất chân thành và giản dị, đã hứa với Adelita rằng nếu nàng yêu ông thì ông sẽ mua ngay cho nàng một bộ đồ bằng lụa và dẫn nàng đi rước đèn … trong trại lính. Còn như nếu mà nàng yêu kẻ khác ấy hả, nàng hãy coi chừng đấy vì tay ông dài lắm. Này nhé:
Si Adelita se fuera con otro,
La seguiría la huella sin cesar,
En aeroplanos y buques de guerra,
Y por tierra hasta en tren militar.
Nếu Adelita mà đi với kẻ khác,
Ta sẽ bám gót nàng không ngơi,
Bằng phi cơ và bằng chiến hạm,
Và trên đất liền bằng tàu hỏa nhà binh.
Chạy đâu cho thoát, hỡi nàng Adelita kiều diễm! Mỗi lần nghe bài ca bất hủ này qua lối trình diễn sống động của một ban nhạc “mariachi” oai nghiêm như một ban quân nhạc, tôi lại lo sốt vó cho cô bé Adelita và nhất là cho cái anh chàng tình địch gan dạ của ông quan võ kiêm nhạc sĩ tình si có một không hai tại Mễ tây cơ đó.
Những bài ca đau khổ nhất lại thường là những bài ca hay nhất, người đời vẫn nói. Điều này đúng lắm trong thi ca Tây ban nha ngữ. Chẳng hạn, trong mối tình một chiều, anh chàng đau khổ ghi vào nhật ký tiếng lòng “quân tử Tàu” –nghe ra ngậm đắng nuốt cay làm sao ấy– sau khi lá thư tỏ tình của mình bị ai đó xem xong rồi bỏ:
Aunque no me quieras,
Tengo el consuelo
De saber que sabes
Que yo te quiero.
Mặc dù em chẳng yêu ta,
Ta vẫn được an ủi
Vì biết rằng em có biết
Rằng ta yêu em.
Lại có một vị nữa đau khổ không kém: chỉ được yêu một lần thôi rồi hết. Chẳng biết lần yêu ấy kéo dài bao lâu để vị ấy tiếc nuối khủng khiếp đến thế. Bài hát não lòng mang tên “Solamente una vez” (Chỉ một lần thôi) do ban tam ca lừng danh Trio los Panchos trình diễn đã làm biết bao người nghe phải bùi ngùi. Rồi người ta tự hỏi về số phận của người đẹp trong cuộc: nàng chết yểu hay nàng đi lấy chồng phương xa?
Solamente una vez, amé en la vida,
Solamente una vez, y nada más.
Una vez, nada más …
Chỉ một lần thôi, tôi đã yêu trong đời,
Chỉ một lần thôi, rồi chẳng còn chi.
Một lần, rồi chẳng còn chi …
Mất người yêu thì khổ thực, nhưng có người yêu điên đảo thì sao nhỉ? Đau xót vô cùng! Ông bạn nhạc sĩ này thất tình nên soạn ra bài ca “Perfidia” (Đảo điên) để cho con tim rướm máu thở than về một người đàn bà đã làm cho đời chàng khốn khổ. Ông mang cả Thượng Đế, cả biển sâu ra làm nhân chứng cho mối tình thành khẩn, những lần than khóc, những chuyến đi tìm kiếm vô vọng của ông, tất cả chỉ vì sự đảo điên của nàng:
Mujer, si puedes con Dios hablar,
Pregúntale si yo alguna vez
Te he dejado de adorar.
Y al mar, espejo de mi corazón
Las veces que me ha visto llorar
La perfidia de tu amor.
Te he buscado dondequiera,
Yo no te puedo hallar.
Y tú, quién sabe por dónde andarás,
Quién sabe qué aventuras tendrás,
Qué lejos estás de mí.
Em, nếu có thể thưa chuyện cùng Thượng Đế,
Hãy hỏi Ngài xem anh đã lần nào
Chểnh mảng tôn thờ em.
Và hỏi biển, gương soi trái tim anh
Những lần biển đã thấy anh nhòa lệ
Vì sự đảo điên tình ái của em.
Anh đã đi tìm em khắp chốn,
Mà nào thấy bóng dáng em đâu.
Còn em, ai biết em đi phương nào,
Ai biết em mạo hiểm tình ái ra sao,
Khi em xa cách anh biết mấy.
Nếu chàng nghệ sĩ tuyệt vọng trong bài “Perfidia” chỉ khóc than và lang thang đi tìm người yêu phụ bạc, thì nhân vật chính trong một bài ca lẫy lừng nữa mang tên “Tú, sólo tú” (Em, chỉ mình em thôi) trở thành dồ dại, rượu chè be bét vì người yêu đã bỏ chàng. Tội ở nàng hết! Bài ca này phải được nghe qua giọng hát nức nở của ca sĩ Linda Ronstadt mới đả. Mong chúng ta chẳng bao giờ có kinh nghiệm sầu bi dưới đây:
Mira como ando, mujer,
Por tu querer.
Borracho y apasionado
No más por tu amor.
Tú, sólo tú
Has llenado de luto mi vida,
Abriendo una herida en mi corazón.
Tú, sólo tú
Eres causa de todo mi llanto,
De mi desencanto y de mi desesperación.
Hãy nhìn anh thất thểu, em ơi,
Vì yêu em.
Say sưa và dồ dại
Tất cả chỉ vì yêu em.
Em, chỉ mình em thôi
Đã lấy khổ đau lấp kín đời anh,
Gây vết thương trong trái tim anh.
Em, chỉ mình em thôi
Là nguyên nhân để anh than khóc,
Anh chán chường và tuyệt vọng, em ơi.
Những van xin thống thiết như trong hai bài ca “Perfidia” và “Tú, sólo tú” vừa kể đôi khi cũng có hiệu quả đấy. Và khi người yêu trở về thì — như bạn đoán đúng — đam mê lại chất ngất! Nhưng mà đam mê như trong bài ca khét tiếng hoàn vũ “Bésame mucho” (“Hôn anh cho nhiều vào”) thì thực … hết thuốc chữa! Cho phép tôi mượn một vài tiếng lòng rực lửa đó như một lời tạm biệt quý bạn đọc đã vừa cùng tôi thưởng lãm đôi chút thi ca của một ngôn ngữ huyền diệu mà trong đó “ái tình làm ra hết mọi chuyện” (el amor lo hace todo) :
Bésame, bésame mucho
Como si fuera esta noche la última vez.
Quiero tenerte muy cerca,
Mirarme en tus ojos,
Y verte junto a mí.
Qué tengo miedo perderte,
Perderte otra vez …
Hãy hôn anh, hôn anh cho nhiều vào
Như thể đêm nay là lần chót.
Anh muốn có em thật gần,
Soi bóng anh trong mắt em,
Và thấy em sát bên anh.
Anh rất sợ mất em,
Mất em lần nữa lắm …
Đàm Trung Pháp
Nguồn: Tác giả gửi
Sáng Tạo 