Bùi Thượng Phong
Change is a nature of life ….
Khoảng cuối năm 1967 tôi nhận được sự-vụ-lệnh về cầm một đại-đội cho một tiểu-đoàn mới thành lập chưa được bao lâu, thuộc SÐ25BB, lúc đó đang đồn trú tại quận Ðức-Hòa.
Tiểu-đoàn này trước đó mấy tháng, được đặt dưới quyền chỉ-huy của một vị Th/T rất nổi tiếng bên Biệt-Ðộng-Quân mới chuyển qua. Vì công-sự phòng-thủ chưa hoàn tất, BCH/TÐ phải tạm thời đóng trong ngôi biệt thự của một nhà máy xay lúa, chủ nhân là ông Sáu Ngô. Ông Sáu Ngô đã giữ kín một điều mà mãi sau này người ta mới biết, là ông có một người em bỏ nhà từ hồi còn nhỏ, theo VC.
Lợi dụng cơ hội hiếm có này, trong một đêm đen tối, VC đã bất ngờ dùng đặc-công và nội-tuyến, tràn ngập vào được tuyến đầu của BCH/TÐ. Chỉ sau vài phút đầu bối rối, các anh em binh sĩ của BCH/TÐ đã chống trả rất mãnh liệt và sau đó phản công, đánh bật chúng ra khỏi con đường mương mà anh em đã tạm dùng làm tuyến phòng thủ, khiến chúng phải vội vã tìm đường rút vì chúng dư biết lực lượng tiếp viện của ta đang trên đường tiến tới.
Tuy phải trả một giá rất đắt, VC cũng đã gây thiệt hại khá nặng cho bên ta, nhất là về phương-diện tinh thần, vì trong số các chiến sĩ đã hy-sinh ngay tại tuyến đầu đó, có cả vị TÐTrưởng can-trường mà ai đã từng là Biệt-Ðộng-Quân cũng đều phải nghe danh: “Th/T Cọp-Ba-Ðầu-Rằn” !
Sau trận thất bại này, các anh em binh sĩ trong TÐ có phần xuống tinh thần. Tiểu-đoàn phải chờ bổ xung thêm quân số và cần được “hấp” lại. Và tôi được chuyển về đây cũng trong dịp này.
Ðược nương nhẹ rất nhiều, nhiệm vụ chính của TÐ lúc đó hầu như chỉ là hành quân mở đường và làm an ninh vòng ngoài cho BTL/SÐ25BB tại Ðức-Hoà. Lâu lâu cũng có hành quân, nhưng chỉ là những cuộc hành quân lục xoát quanh vùng, sáng đi chiều về, như công chức!
Trong khoảng thời gian coi như nhàn hạ này, tôi đã quen biết một đứa bé gái tên là Hân, lúc đó khoảng 8, 9 tuổi, là cháu gọi bằng dì của cô Thanh, chủ ngôi nhà mà tôi đã xin phép để đặt BCH/ÐÐ. Tôi chọn nhà cô Thanh vì không những nhà có một sân lớn, tầm quan-sát tốt, nó lại còn có cả một cái nhà cầu đàng hoàng. Cô Thanh, một phụ nữ khoảng trên dưới ba mươi, không đẹp cũng không xấu, ăn nói rất nhỏ nhẹ, dễ thương. Không thấy cô có chồng, nghỉ dậy học đã lâu để trông coi việc ruộng nương, nhưng bà con lối xóm vẫn quen gọi cô là Cô Giáo. Dĩ nhiên cô Thanh không hề là đối-tượng của những sỹ-quan còn rất trẻ như chúng tôi hồi đó.
Còn nhớ ngày đầu tiên gặp và nói chuyện với cô ở ngoài sân, về việc xin tạm dùng căn nhà làm BCH/ÐÐ, tôi thấy có một đứa bé gái đứng dựa lưng một gốc cau gần đó, đang nheo mắt nhìn tôi rất chăm chú. Thấy nó dễ thương, tôi qùi một chân xuống ngang tầm nó và ngoắc nó lại. Nó phụng phịu lắc đầu, không chịu. Cô Thanh nói như hơi gắt:
— Hân không được hỗn, lại cúi đầu chào Thiếu-úy đi con!
Vẫn còn phụng phịu, nó tiến lại gần tôi và lí nhí nói mấy câu gì tôi cũng không nghe rõ!
Tôi thông cảm sự thay đổi quá đột ngột đối với gia đình cô giáo, đangvắng vẻ, neo đơn; nay bỗng dưng ồn ào náo nhiệt, ra vào toàn lính là lính!
Cô Thanh thì còn bận rộn với ruộng vườn, công thợ …chứ bé Hân thì ngoài giờ đi học, nó đụng độ tụi tôi suốt ngày. Mấy ngày đầu, nó có vẻ còn tránh né, nhưng rồi sau đó, quen hết anh hạ-sĩ y-tá này đến bác thượng-sĩ thường- vụ kia, nó trở nên vui vẻ và hòa đồng rất nhanh với cái không khí ồn ào nhưng kỷ-luật của đời lính chúng tôi . Ðặc biệt, Hân qúi tôi hơn cả, vì có mấy lần tôi đã giúp em giải một vài bài toán khó trong lớp. Nó quấn quít bên tôi suốt ngày, chuyện trò líu lo không ngừng nghỉ. Có những lần tôi đi hành quân về, nó núp trong bụi, rồi chợt chạy ùa ra ôm lấy chân tôi cười nức nở … Mới 8, 9 tuổi, mà em đã biết dành dụm tiền để mua đường, nấu đãi chúng tôi những bát chè thật ngọt ngào ấm bụng! Bù lại, những lần đi phép, không lần nào tôi không mua cho em, khi thì đồ chơi, khi khác là sách, tập …
Hân mồ côi cả cha lẫn mẹ. Quê em ở mãi đâu vùng An-Hiệp, Thái-Mỹ. Em kể với tôi, nước mắt lưng tròng: Cha em một hôm đi làm ruộng, đạp nhằm phải mìn VC, chết không kịp trăn trối! Hơn năm sau, người mẹ cũng ra đi vì bịnh! Thế là em phải về núp bóng dì của em, là cô giáo Thanh.
Tôi lúc đó chưa lập gia-đình, thực tình, tôi thương Hân như thương người em út, nó còn kém đứa em út của tôi ba, bốn tuổi.
Tuy ở với dì ruột, tôi biết Hân đang thiếu một tình thương phụ mẫu, nhất là hình bóng của một người cha. Và… không phải là một nhà Tâm-lý-Học, tôi không thể biết nổi: ở tuổi nào sớm nhất, một đứa con gái có thể biết yêu? Vì có một lần, mấy cô bạn gái của tôi từ Sàigòn lên thăm. Khi họ ra về, bé Hân đã đối xử với tôi một cách rất khác thường. Nó lảng tránh và ít nói hẳn, không hồn nhiên như trước nữa! Hình như nó cũng biết hờn, ghen? Tôi nghĩ dù sao, nó chỉ là một đứa con nít. Mà đúng thế, chỉ được hai hôm là cô nàng đã quên hết ! Lại dở trò nghịch ngợm, chọc phá như cũ …
Hồi đó cứ như thế, tôi lấy tình thương yêu của anh em binh sĩ dưới quyền và luôn của bé Hân như một hơi ấm gia đình. Ðang ở cái tuổi tràn đầy nhựa sống, mấy anh chàng sỹ-quan lóc chóc như tụi tôi, có thì giờ là la cà tán tỉnh mấy em cỡ tuổi đôi tám, chợt nở rộ như những bông hoa đầy hương sắc miền thôn dã, chẳng hạn như hai chị em cô Huệ, cô Khanh con ông chủ nhà máy xay, hoặc Giáng Tiên, hoa khôi tỉnh Hậu-Nghĩa.
Thế nhưng mấy tháng nhàn hạ qua nhanh như gió thổi, khi TÐ vừa có một sinh khí mới, thì biến cố Tết Mậu-Thân xẩy ra! TÐ hành quân mệt nghỉ, ngày nào cũng có hành quân, ngày nào cũng có đụng độ, mà trận lớn nhất xẩy ra vào trước Tết khoảng 2, 3 ngày. ÐÐ của thằng bạn cùng khóa nhẩy vào giữa một TÐ VC. Chúng đang ếm quân trong khu vực Rạch Gấu, vùng phụ lưu sông Vàm Cỏ, chờ xâm nhập để đánh vào Phú-Lâm ngày mồng một Tết. Hai trực thăng trúng đạn phòng không địch, phải quay về. ÐÐ của nó thành ÐÐ trừ! Không đủ trực-thăng, ÐÐ của tôi phải lội bộ vào tiếp cứu. Ðịch áp đảo về quân số, vũ khí có thừa, nhưng mục tiêu của chúng là vùng ChợLớn, ngày Tết, không phải chúng tôi. Thế nên chúng chỉ cầm cự để bảo toàn lực lượng, chờ đêm xuống là rút. Vậy mà mãi mờ sáng hôm sau, tụi tôi mới thanh toán xong mục tiêu. Nhờ những phi-vụ oanh tạc và pháo binh bắn suốt đêm, VC dù đã cố kéo theo, chúng cũng để lại rất nhiều xác đồng đội và vũ khí. Tuy vậy, chúng tôi cũng không vui gì khi phải đem ra xác thằng bạn ÐÐTrưởng và bốn chiến hữu của anh! Tội nghiệp quá, anh quê ở HócMôn, ra trường là xin ngay về SÐ25 cho gần nhà!
Chúng tôi ra trường, một số người đã may mắn thoát khỏi làn tên mũi đạn, họ đã theo gương các bậc đàn anh, dùng tài thao lược và lòng dũng cảm của mình để làm nên nhiều chiến tích vẻ vang cho quân đội. Thế nhưng chiến-trận hàng ngày cũng đã lấy đi không ít những người con yêu của Trường Mẹ, họ đã hy-sinh khi còn rất trẻ, trong những trận đánh tuy khốc liệt, tàn bạo… nhưng cũng chỉ là thường tình trong chiến tranh! Không một ai biết, chẳng một ai hay, họ đã nằm xuống như hàng ngàn chiến sĩ vô danh khác, tên tuổi và thành tích không bao giờ được xuất hiện trên trang nhất các nhật báo. Có chăng, chỉ là mấy dòng tiếc thương cô đơn, ngắn ngủi của thân nhân, bè bạn trong những khung hình chữ nhật mầu tang đen, nơi trang chót của tờ báo!
Qua hai đợt Mậu-Thân, tôi được thăng Trung-úy, nghĩa là sớm hơn quy định khoảng gần nửa năm, nhưng đến cuối năm 1969 tôi bị thương nặng, miểng mìn văng đầy người. Tệ nhất, có một miểng chém vào động mạch bên nách phải, máu ra rất nhiều và nếu không nhờ trực thăng tản thương ngay về bệnh viện dã chiến của SÐ25 Hoa-Kỳ, chắc chắn là tôi đã theo mấy thằng bạn … vui vẻ về “miền quá cố” rồi!
Khi cơn thập tử nhất sinh đã qua, tôi được chuyển về tổng-y-viện Cộng-Hòa.
Một hôm, tôi đang nằm cho y tá rửa vết thương và thay băng thì có mấy anh em ban 5 Tiểu Ðoàn lên thăm. Tôi ngạc nhiên hết sức khi thấy có cả bé Hân trong đó, nó chạy ngay lại ôm lấy tôi, nước mắt đầm đìa… Ông Thượng-sĩ thường-vụ của tôi sau khi thăm hỏi xong, nói nhỏ vào tai tôi:
— Ngày nào nó cũng lên TÐ, xin bằng được nếu khi nào TÐ lên thăm thương bịnh binh, nhớ cho phép nó đi theo!
Tôi nhìn xuống con bé đang rúc cái đầu bé nhỏ vào bụng tôi, tấm thân mảnh mai của em thì rung rung theo tiếng nấc! Tôi cúi xuống hôn trên mái tóc mềm mại của nó và cứ để như vậy một lúc lâu, bởi vì chính trong lòng tôi cũng đang ngẹn ngào, xúc động…
Lúc sau, tôi nâng cầm nó lên, trấn an nó:
— Chú không sao đâu! Chỉ một thời gian ngắn nữa là chú sẽ lành vết thương và sẽ được xuất viện.
— Rồi Trung-úy có trở lại đại-đội không? – Nó ngước mặt e ngại hỏi tôi, điều mà nó quan tâm nhất.
— Chú cũng không biết nữa, chắc là phải ra một hội-đồng quân-y để họ giám định. Sau đó mới biết!
— Vậy khi nào xuất viện, chú xuống thăm Hân nha ?
Tôi mỉm cười nhìn nó:
— Chắc chắn là chú sẽ đến thăm Hân và các anh em trong đại-đội, ngay khi nào chú có thể đi được.
Lúc này mới thấy nó nở một nụ cười, rồi cúi xuống nhấc lên một túi nhỏ và lấy từ trong đó ra một ít trái cây để trên chiếc bàn nhỏ đầu giường. Thì ra nó cũng biết đem qùa cho thương binh!
Phái đoàn thăm viếng lúc này đã xin phép tôi để qua thăm các anh em thương binh khác. Trước khi ra khỏi phòng, ông thượng-sỹ thường vụ cúi xát tai Hân dặn dò:
— Khoảng nửa tiếng nữa con ra chỗ đậu xe để về nha. Về sớm cho an toàn !
Nó ngoan ngoãn gật đầu, rồi bắt đầu bi bô:
— Tháng trước ai trong đại đội cũng tin là chú đã chết rồi, vì từ khi trực thăng chở chú vào bệnh viện Mỹ, Tiểu-đoàn hoàn toàn không có tin tức gì, mãi sau, khi họ chuyển về bệnh-viện Cộng-Hòa, mới biết chú còn sống! Dì Thanh có dắt Hân đi cầu nguyện trên chùa hoài. Dì con nói gởi lời thăm chú.
Ðến đây, nó bắt đầu quay qua nhìn mấy vị sỹ-quan thương binh khác nằm cùng phòng. Chợt thấy chiếc nhẫn của tôi để trên mặt bàn lúc tháo ra cho y tá rửa vết máu trong các ngón tay, nó cầm lên ngắm nghía rồi hỏi:
— Nhẫn này của chú? Sao bự và đẹp quá vậy?
— Ừa, nhẫn của chú. Ðây là chiếc nhẫn lưu-niệm của trường Võ-Bị ÐàLạt, lúc mãn khóa ai cũng có.
— Chú qúi nó lắm ?
— Chú rất qúi nó, và chú đã đeo nó từ khi ra trường.
Nó nhẹ nhàng để lại chiếc nhẫn vào chỗ cũ, rồi quay ra ôm lấy tôi, như thể không muốn xa rời! Nó kể đủ thứ chuyện ở Ðức-Hòa, đâu là đại đội đã có ÐÐTrưởng mới nhưng không còn đóng ở nhà nó nữa, các chú trong BCH/ÐÐ vẫn thường ghé thăm luôn, rồi nó kể cả chuyện vợ lớn trung-sĩ Hai ở Sàigòn lên đánh ghen, làm tôi không nhịn được cười …
Nửa giờ sau, ông thường-vụ đã xuất hiện ở cửa phòng, nói với vào:
— Chào Trung-úy đi Hân, đến giờ về rồi!
Hân bắt đầu lúng túng, vòng tay bé nhỏ, nó cố ôm lấy tôi. Mấy phút sau, tôi phải nhẹ nhẹ gỡ nó ra:
— Thôi Hân về đi không họ chờ!
Nó nhìn tôi như muốn khóc:
— Chú hứa nha! Ðừng quên đến thăm Hân nha, Hân chờ đấy !
Nói rồi nó buông tôi, từ từ bước ra cửa, hình như nó đã khóc. Ðến cửa phòng, nó quay lại nhìn tôi, bàn tay bé nhỏ của nó đang cố chùi những giọt lệ …
Tôi không thể nào quên được ánh mắt của Hân ngày hôm đó! Trong đôi mắt thơ dại và rưng rưng lệ của em, chứa biết bao nhiêu là thiết tha, chìu mến … Thời buổi chiến-tranh, tuy còn trẻ, nó đã thấy biết bao nhiêu người ra đi, và không bao giờ trở lại ! … Hôm nay, Hân cũng nhìn tôi như nhìn một người – mà nó đã chót thương yêu – và có thể sẽ không bao giờ có dịp thấy lại thêm một lần nữa! Một ánh mắt của chia ly, của vĩnh biệt …
Không cầm lòng được, tôi gọi nó:
— Hân, lại đây với chú!
Ngoài bộ đồng phục rộng thênh thang của bịnh-viện, tôi chẳng có gì ngoại trừ một thân thể đầy những vết thương và băng bó, tôi đành cầm chiếc nhẫn lưu-niệm của tôi, nhẹ nhàng để vào lòng bàn tay của nó:
— Hân giữ cho chú chiếc nhẫn này. Giữ thật kỹ và đừng cho ai biết. Hân biết là chú qúi nó như thế nào rồi. Khi nào xuất viện chú sẽ đến thăm Hân và Hân đưa lại cho chú. Thế có được không ?
Thật không ngờ, cái ý-kiến bất chợt đến với tôi lúc đó lại có tác dụng ngay! Hân vui mừng ra mặt, ít nhất nó đã có một vật làm tin kèm theo lời hứa. Lau hết nước mắt nó thủ thỉ:
— Dạ, con sẽ giữ thật kỹ, chờ khi nào Trung-úy đến con giao lại!
Tôi xoa đầu nó rồi đẩy nhẹ nó về phía cửa. Lần này, nó quay lại mỉm cười nhìn tôi và rồi bóng nó từ từ lẫn vào với dòng người thăm viếng bên hành lang bịnh-viện …
Tôi xuất viện sau đó chừng một tháng, và phục hồi mau lẹ. Tuy vậy, phải chờ đến tháng ba năm 1973 – sau hai lần giám-định – tôi mới nhận được giấy tờ giải ngũ chính thức. Tôi may mắn toàn thân không mất mát gì, nhưng những ngón tay bên mặt nhất là ngón chỏ, không co duỗi bình thường được. Cầm tờ chứng-chỉ giải-ngũ trong tay, tôi biết mình đã vĩnh-viễn giã từ vũ khí !
Trong khoảng thời gian chờ quyết-định của Hội-đồng quân-y, tôi đã đi Ðức-Hòa thăm lại chốn xưa. ÐÐội của tôi gần như hoàn toàn mới, chỉ trừ một vài anh em trong BCH/ÐÐ nhận ra tôi, còn lính tráng hầu hết là lính mới, nhìn tôi như nhìn một người xa lạ! Chiến tranh đã làm thay đổi nhanh không thể ngờ được.
Tôi lần mò đến nhà cô giáo Thanh để thăm cô và bé Hân nhưng thật không may, người nhà cho biết hai dì cháu cô đã đi ăn đám giỗ bên Bình Thủy, có lẽ đến chiều mới về !
Tôi buồn rầu về lại Sàigòn, tự hứa sẽ trở lại vào một dịp khác.
Chiến tranh vẫn còn đó, chiến trận gia tăng khắp mọi nơi, nhưng Sàigòn vẫn còn là một mảnh đất khá bình yên! Nó như một hải đảo nằm giữa một biển lửa. Và tôi đã phải cố gắng để thích ứng với cuộc sống hoàn toàn thay đổi. Dù sao, tôi vẫn còn trẻ. Tôi làm việc như một cái máy, nhưng tôi không còn bị cô đơn, cái cô đơn của một người chỉ huy, dù chỉ là một cấp nhỏ; tôi tự do, không còn bị ràng buộc vào một trách nhiệm có liên can đến sinh mệnh của nhiều người khác! Tâm trạng thả lỏng này đã dẫn tôi đắm mình trong thụ hưởng, để bù lại cho bao năm tháng tuổi xuân đã qua đi trong quân-trường và ngoài trận địa .
Bận rộn vì công việc lúc ban ngày, say mê trong ánh đèn mầu của các vũ-trường vào ban đêm, tôi gần như đã quên hẳn Hân, một đứa bé đang ở một nơi thiếu an ninh, mà chỉ một năm trước đây thôi, tôi đã coi nó như một đứa em ruột thịt! Tôi đã tự khất lần, và ngần ngại không muốn ra khỏi Ðô-thành, nơi mà lúc nào cũng có những cuộc vui đang chờ sẵn!
Khoảng đầu năm 1974, nhân một chuyến phải đi Trảng Bàng, tôi ghé vào Ðức-Hòa và gặp lại Hân. Căn nhà vắng vẻ, khu xóm cũng thiếu bóng những người lính, có lẽ họ đang bận rộn trong một cuộc hành-quân nào đó. Khi tôi đến, chỉ có mình Hân ở nhà.
Hân lúc này không còn bé nữa, em đang là một thiếu-nữ tràn đầy nhựa sống với một vẻ đẹp tự nhiên và tuyệt mỹ mà Thượng- Ðế chỉ dành cho những người con gái đương độ thanh xuân! Em mừng đến rơi cả nước mắt khi thấy tôi! Rót nước mời, em vẫn thân mật nhưng tỏ ra hơi e thẹn, cái e thẹn dễ yêu của các cô gái đang dậy thì.
Hân cho biết em đã trông mong tôi từng ngày, và rất ân hận vì lần trước tôi đến, mà em không được gặp! Lấy chiếc nhẫn dấu kín trong hộc tủ, Hân đưa nó sát mặt tôi, rồi nắm vội nó trong bàn tay và ấp lên ngực:
— Hân biết đây là chiếc nhẫn lưu-niệm của chú, nó lưu lại những kỷ-niệm của chú với quân-trường ÐàLạt; nhưng bây giờ, nó cũng đã trở thành một vật lưu-niệm của Hân luôn! Nó đã lưu lại những kỷ-niệm giữa Hân và chú! Hân muốn được giữ nó lâu hơn nữa, chú có cho phép Hân không?
Tôi hơi ngạc nhiên, nhưng rất cảm động trước những lý lẽ phát ra tự con tim của em:
— Hân cứ giữ nó đi, như vậy khi nào chú đến thăm Hân, chú sẽ được gặp cả hai!
Qúa vui mừng, quên cả e thẹn, Hân chạy lại ôm tôi, và nói trong cảm động:
— Thực ra, khi có chiếc nhẫn bên mình, Hân có linh cảm là chú sẽ luôn luôn quay về tìm Hân, và như vậy Hân sẽ không bao giờ mất chú!
Tôi ôm chặt Hân, và hôn nhẹ lên trán em như vài năm trước, khi em còn rất nhỏ.
Hình như Hân muốn nhiều hơn thế ! Trong vòng tay tôi, cơ thể em đang ấm dần lên … Em từ từ ngước mặt lên để mong những làn môi gặp nhau, nhưng tôi đã tự dừng lại bằng cách buông lỏng em ! Có phải tôi hơi bị ngu không, hay tôi vẫn còn bối rối giữa Hân, một đứa bé và Hân, một cô gái đang nồng nàn trong độ xuân thì?
Chúng tôi chia tay nhau khi ánh chiều vừa xuống. Tôi hứa với Hân sẽ lên thăm em thường hơn. Cả hai cùng bịn rịn, không nỡ rời nhau, nhưng rồi phút chia ly cũng phải tới, tôi lên xe về lại Sàigòn mang theo hình ảnh đôi mắt và những lời dặn dò đầy nước mắt của Hân:
— … Nhớ lên thăm Hân nha! Hân chờ đấy …
Những tháng ngày sau đó, thời cuộc biến đổi không ngừng …Tất cả đều thất lợi cho miền Nam chúng ta! Ngay cả con đường từ Sàigòn đi Ðức-Hòa cũng không còn an ninh nữa! Tiếp đến là những biến cố dồn dập, nó đến nhanh quá, như dòng thác lũ, như cơn đại hồng thủy, nó cuốn đi hết cả … Không kịp nữa rồi, những gì ta không làm, hoặc chưa làm, đành phải xếp lại trong niềm hối hận khôn nguôi…
Câu “nước mất, nhà tan” thật là thấm thía với tâm trạng của những người bỏ nước ra đi ngày ấy! Ra đi là không bao giờ nghĩ đến ngày trở lại, ra đi là chấp nhận cả một trời mù mịt, đau thương! Tôi cũng ở trong số ít những người “bất hạnh nhưng may mắn” này! Còn lại tất cả nhân dân miền Nam coi như gẫy cánh nửa đường; có khác chăng, chỉ là mỗi người “gẫy” một kiểu!
oOo
Sau hơn ba mươi năm vật lộn với cuộc sống trên nước Mỹ, tôi quyết định nghỉ hưu vì đã thấm mệt, cả thể xác lẫn tinh thần. Những chuyện ngày xưa khi nhớ, khi quên. Nhiều chuyện quên hẳn, như gió thoảng, như mây bay!
Dòng đời đổi thay, cũng chỉ là thường tình của cuộc sống!
Những ngày, tháng buồn tênh, tôi chợt nhớ đến hai câu thơ, không biết đã đọc được ở đâu và ai là tác giả:
Khi ta ở, đất chỉ là đất ở,
Khi ta đi, đất đã hóa linh hồn!
Vâng, linh hồn của đất, của những nơi ta đã từng đi qua, những nơi đã hơn một lần ta dừng lại … Nó đã có một linh-hồn, và linh-hồn đó thường hay ám ảnh tim ta, những khi ta quay về nhìn lại quá khứ !
Tôi đã về thăm lại Sàigòn vào năm 2007!
Vẫn biết đổi thay là lẽ tự nhiên của cuộc sống, nhưng đổi thay một cách xô- bồ, hỗn-độn và … ngộp thở như Sàigòn hôm nay, chỉ làm tôi thêm tiếc nuối Sàigòn của những ngày xa xưa!
Tôi biết Sàigòn khi vừa ở tuổi có trí khôn. Những con đường thời niên thiếu ấy, với những hàng me, hàng phượng-vĩ … muôn đời thơ mộng và sống mãi trong trí nhớ của tôi! Ðại-lộ Trần-Hưng-Ðạo lần đầu tiên tôi biết, có tên là Galliéni, đường Nguyễn-Huệ là Charner … Rồi đến thời Ðệ-nhất Cộng-Hoà, đa số đường phố đều mang tên Việt, nhưng không có con đường nào là Ðồng-Khởi hoặc Nam-Kỳ Khởi-Nghĩa cả! Sàigòn chỉ có Tự-Do và Công-Lý! Có những bác tài-xế taxi hoặc xích-lô máy, kiếm đủ tiền nuôi vợ con rồi, không tiếp thêm ai nữa mà ngả lưng ngay trên nệm xe của mình, làm một giấc! … So với ngày nay, đời sống thời đó sao mà thanh bình và dễ dàng quá! Thì ra càng cách-mạng, càng giải-phóng … người dân chỉ càng thêm khốn khổ !
Lang thang mãi ở Sàigòn, chán! Một hôm, tôi trở lại thăm Ðức-Hòa, chỉ vì tò mò muốn biết, nơi đã từng là chiến-địa ngày xưa đó, giờ nó ra sao?
Hơn ba mươi năm trôi qua, đã có biết bao nhiêu là vật đổi sao rời, bèo giạt … hoa trôi … Và những người muôn năm cũ , giờ cũng chỉ như bóng chim tăm cá, không biết họ đã trôi giạt về những nơi đâu?!
Ðức-Hòa đã thay đổi theo một chiều hướng đi xuống! Ngày xưa, dù đang là thời chiến tranh, nó vui nhộn biết là bao: hàng quán, lính tráng, người mua kẻ bán ồn ào, tấp nập. Những con đường, tuy chỉ nhỏ vừa cho hai xe nhà binh tránh nhau, nhưng đầy bóng mát của những hàng cây cao …Giờ đây, có những con đường mới thành lập, rộng thênh thang, thẳng tắp, nhưng trống trơn dưới ánh nắng như thiêu như đốt, không một bóng cây; xe cộ thì lẻ loi vài chiếc! Thị-xã giống như một cô gái quê, xấu, đang cố làm dáng với những vết son vụng về tô vội!
Ðến khu Bình Tả, nơi ngày xưa tôi đã đóng quân. Cảnh vật cũng không thay đổi nhiều, nhưng sao trông thật hoang sơ, buồn thảm! Tại một ngã ba, ngày ấy có một cái quán lụp xụp, lúc nào cũng ồn ào những lính. Cho đến bây giờ, tôi vẫn còn nhớ chính tại cái quán lụp xụp đó, tôi đã ăn những tô hủ tíu ngon nhất trong đời.
Ði vào sâu hơn khoảng trăm mét là ngôi biệt thự nhà máy xay. Rõ ràng là nó đang bị bỏ hoang, rêu phong nứt nẻ… Cảnh vật sao quá thê-lương, ảm-đảm ! Hỏi thăm thì biết cô Huệ đã định cư bên Úc từ lâu! Cô Giáng Tiên, hoa khôi Hậu-Nghĩa, nghe nói sau này lấy một sỹ-quan Biệt-động-quân đẹp trai, giờ này không biết cuộc đời đã xô đẩy họ đến nơi đâu ?
Ði sâu hơn nữa thì gặp tàn tích của một cái đồn, đồn này là của tiểu-đoàn chúng tôi hồi đó. Gần đấy có cắm một cái bảng nhỏ, trên đề: “Di tích lịch-sử – Cấm đến gần” !
Tự nhiên, tôi thấy lạnh toát người ! Có phải anh linh của bao nhiêu chiến sĩ ngày xưa vẫn như còn đang phảng phất đâu đây, trên những ngọn tre, những tàu lá chuối, hay trên những hàng mù u nơi xa xa kia ?! …
Ra thăm khu trung tâm thị-xã, ở đây có thay đổi chút ít. BTL/SÐ25BB nay đang là một công viên dành cho trẻ em, ngay trước cổng vào có một căn nhà nhỏ, trong đó trưng bầy hình ảnh và những kỷ-vật của một đồng-chí Võ văn Tần nào đó!
Chợ Ðức-Hòa xây thêm một mặt tiền mới, quay về hướng khác, nhưng tôi thấy bức tường mặt tiền cũ vẫn còn để nguyên.
Ðang ngơ ngẩn nhìn ngó cảnh vật, tôi chợt để ý có một bà cụ cứ chăm chú nhìn tôi. Bước đi vài bước, bà lại quay đầu nhìn lại; cuối cùng bà cụ đến gần nhỏ nhẹ hỏi tôi:
— Nếu không phải, xin ông thứ lỗi! Phải ông đây là Trung-úy Phong không?
Tôi giật bắn người! Chắc chắn đây là một người quen biết với tôi, nhưng nghĩ mãi, tôi đành chịu:
— Dạ, tôi là Phong đây! Xin lỗi, trí nhớ tôi hơi kém, bà đây là …?
— Trời đất, Mô Phật! Thiệt không ngờ cũng có ngày tôi lại gặp được Trung-úy! Tôi là Thanh đây! Xưa Trung-úy có đóng quân nhà tôi, Trung-úy còn nhớ không?
Lúc này thì hình ảnh của một cô giáo Thanh ngày xưa đã lờ mờ lẫn vào khuôn mặt già nua của bà cụ, tôi mừng rỡ:
— Ồ… cô giáo Thanh! Tôi nhận ra rồi! tôi nhận ra rồi! Chà, cô trông còn mạnh lắm, đi không cần chống gậy mà! Xin mời cô vô quán nước đây ta ngồi nói chuyện.
Ðôi mắt già nua của cô Thanh đã thấy có ánh nước, cô cầm tay tôi ân cần:
— Thôi! quán xá gì! Chắc là Trung-úy ở nước ngoài về thăm quê hương? Trung-úy có rảnh mời ghé lại tôi uống miếng nước. Nhà cũng gần đây thôi!
— Dạ! Tôi ra khỏi nước từ năm 75, giờ nghỉ hưu rồi mới có dịp về thăm lại. Hồi nãy đi ngang, tôi thấy khu nhà cũ của cô giờ dường như là một nhà máy gì đó ?
— Bị nhà nằm trong khu quy-hoạch, nghe đâu họ đã bán đất đó cho Hàn quốc lập nhà máy may gì đó. Tôi phải mua bậy một căn nhà cũng gần chợ đây thôi, cho nó tiện! Mời Trung-úy đi theo tôi, chút xíu là tới à!
Lẽo đẽo theo chân bà cụ đi vào một con đường nhỏ ngang hông chợ, tôi ngần ngại ngỏ ý:
— Tôi giã từ quân đội lâu lắm rồi, cô Thanh cứ gọi tôi bằng tên cho tiện!
— Không có sao đâu! Ở đây bà con cỡ tuổi tôi, ai cũng qúi những người lính Cộng-Hoà khi xưa. Lại bởi tôi quen miệng rồi, tôi nhớ Trung-úy là Trung-úy, gọi khác nghe kỳ lắm!
Ðến đây, mặc dù tận đáy lòng, như có một chút gì hơi hổ thẹn vì sự thất hứa năm xưa, nhưng tôi không thể quên được Hân:
— Thế cháu Hân giờ sao rồi? Chắc cũng con cháu rầm rề cả !?
Cô Thanh bỗng như chùng xuống, cô nói rất nhỏ, giọng run run:
— Cháu … cháu nó không còn ở với tôi nữa!
Vừa lúc đó, cô dừng lại trước một căn nhà, nhà của cô. Phải qua một cái sân nhỏ trước khi vào tới phòng khách. Cô Thanh dơ tay :
— Dạ, mời ngồi! Ðể tôi lấy nước trà mời Trung-úy.
Trong nhà còn có hai vợ chồng người bà con của cô, tuổi khoảng ngũ tuần. Cô Thanh sai họ châm bình nước trà, đoạn rót ra trân trọng mời tôi. Không giữ được kiên nhẫn, tôi hỏi:
— Hồi nãy cô nói cháu Hân không còn ở với cô, vậy giờ cháu đang ở đâu?
Sau một hơi thở thật dài, cô Thanh bỗng bật lên khóc nức nở …Hai tay bưng mặt, cô nói trong tiếng nấc:
— Cháu nó đã mất rồi! Nó bỏ tôi đã gần ba chục năm rồi Trung-úy ơi!
Tôi bàng hoàng, choáng ngợp như vừa bị dội cả một thùng nước lạnh vào người! Không biết tôi có nghe lầm không? Sao sự chết chóc lại có thể xẩy đến với một người còn quá trẻ như Hân?!
Qua một phút chới với vì bất ngờ và xúc động đến tột cùng, tôi lấy lại bình tĩnh:
— Cháu nó qua đời như thế nào, cô có thể cho tôi biết được không ?
— Chuyện cũng hơi dài dòng, vì vậy tôi có ý mời Trung-úy tới nhà, mình có nhiều thời gian hơn – Cô Thanh có vẻ đã lấy lại được chút bình tĩnh, cô tiếp:
— Tôi nhớ nó mất năm Mậu Ngọ, 1978. Lúc đó khó khăn lắm, cả nước đói! Ở quê như chúng tôi mà cũng phải ăn độn! Cháu Hân bỏ học ngay từ năm 75, nó nói học hành gì mà tối ngày họp tổ, họp đoàn, rồi chửi bới chế độ cũ …Vậy mà cũng không thoát, nó phải nhập vào cái gì kêu là thanh-niên xung-phong gì gì đó, đi làm thủy lợi! Nghĩa là đào kinh, đắp mương đó Trung-úy!
Ngừng lại vài giây như để lấy thêm sức, cô tiếp:
— Hồi đó nó đang tuổi con gái, mà ăn uống thì thiếu thốn! Lại thêm thi đua này nọ, nó bị mất sức nhiều lắm. Rồi đào kinh đào mương, ngủ bờ ngủ bụi muỗi mòng…bị sốt xuất huyết! Bịnh cũng không đáng gì, nhưng thuốc men hồi đó hoàn toàn không có! Ăn còn không đủ, nói chi thuốc!… Lúc đó nó mới vừa 19 tuổi !
Ðến đây, cô lại ôm mặt nức nở … Tôi lại gần cô, vỗ về an ủi:
— Số phận đã an bài như vậy, không cho em qua được cơn khó khăn! Cô cũng không nên rầu rĩ quá không có lợi. Tuổi cô cũng như tôi, ngày một yếu kém …
— Tôi cũng biết vậy, và tôi cũng đã cố giữ gìn sức khỏe, để sống đến ngày hôm nay …
Nói tới đây, cô Thanh từ từ đứng dậy, hướng dẫn tôi đi về phía bàn thờ giữa căn nhà.
Phía trên bàn thờ, tôi thấy có treo hai tấm hình lớn mà tôi đoán là song thân của cô Thanh; đặt trên mặt bàn thờ phía bên trái, có ba tấm hình mà một trong ba tấm đó, tôi nhận ra là em Hân. Hình chụp có lẽ vào lúc em 17, 18 tuổi, trông xinh đẹp như một bông hoa đang nở.
Khi tôi nhìn em thì đôi mắt của em cũng đã nhìn vào tôi từ lâu lắm rồi, có lẽ ngay từ khi tôi bước vào căn nhà này! Thắp nén nhang, tôi biết tim tôi đang chảy ra thành nước, và dòng nước ấm đó đang chảy ngược lên phía đôi con mắt …
Khói nhang bốc lên không gian và lung linh tỏa rộng. Ánh sáng yếu ớt khúc-xạ qua làn khói, làm như em đang mỉm cười nhìn tôi! Có lúc lại không phải là cười, mà đang nhìn tôi như trách móc !? …
Mắt tôi bỗng nhiên hơi mờ đi, hình ảnh của Hân, một buổi chiều nào xa xưa trong dĩ-vãng bỗng hiện về, bé nhỏ lẫn trong đám người thăm viếng ở bịnh-viện Cộng-Hòa. Tôi vẫn còn nhớ mãi ánh mắt và nụ cười khi em quay lại nhìn tôi … Và rồi lần cuối cùng tôi gặp, cánh tay bé nhỏ dơ lên chào tạm biệt khi tôi trở về Sàigòn, mắt em đầy lệ …
Một dư âm mơ-hồ như vọng lại từ một nơi nào xa, xa lắm:
— … Ðừng quên đến thăm Hân nha, Hân chờ đấy! …
Người tôi lúc đó như muốn rũ xuống, tôi cố gắng hết sức đứng thẳng người, nhìn tha thiết vào đôi mắt em, cầu xin một tha thứ !
Ngay trước bức hình của em, tôi thấy có một hộp nhỏ bằng nửa bàn tay, khảm xà cừ mầu đen rất đẹp. Thấy tôi nhìn vào chiếc hộp nhỏ, cô Thanh nói như khuyến khích:
— Trung-úy cứ cầm lên và mở ra coi!
Tôi nhẹ nhẹ cầm chiếc hộp lên bằng hai tay và mở nó. Một làn sáng như lóe lên: chiếc nhẫn lưu-niệm trườngVõ-Bị Ðàlạt năm xưa của tôi hiện ra, sáng bóng, nằm trong hộp trên một miếng nỉ trắng.
Cầm chiếc nhẫn trên tay, tôi chợt rùng mình, dường như có một luồng điện nhẹ đang chạy qua khắp châu thân! Qua biết bao nhiêu năm tháng, chiếc nhẫn vẫn còn đây mà … người xưa đã mất! Chiếc nhẫn như nhắc tôi một lời hứa, một lời hứa tôi đã không giữ trọn!
Nhìn giọt nước mắt rơi, tôi mới biết mình đang khóc! Thực lòng, tôi cũng không biết tôi đang khóc vì vui mừng thấy lại một kỷ-vật xưa, hay đang khóc vì tràn đầy ân hận!
Rồi trong một thoáng giây vô-thức, tôi đưa chiếc nhẫn lên gần miệng, hà một hơi ấm vào viên hồng ngọc rồi chà sát nhẹ nhẹ vào ngực, phía trái tim.
Nhạt nhòa trong nhang khói, tôi thấy Hân như lại mỉm cười! Có phải tôi tưởng tượng không, hay đang thực sự có một thần giao cách cảm?
Cô Thanh từ nãy chỉ đứng yên lặng theo dõi, bỗng cô nói, giọng nhẹ như hơi thở:
— Những lúc còn tỉnh, cháu nó đã kể hết cho tôi nghe vì sao nó có chiếc nhẫn này! Trước đó, nó đã giấu cả tôi, giữ kín và âm thầm chờ mong cho đến những ngày cuối cùng! Trước khi nhắm mắt, nó còn dặn tôi phải để chiếc nhẫn này trong một chiếc hộp thật đẹp, ngay trước hình thờ của nó. Vì nó quả quyết là sẽ có một ngày, một ngày Trung-úy sẽ tìm đến!
Ngừng một phút, cô nói thật nhỏ, như nói với chính mình:
— Cũng phải mất gần ba chục năm! Giờ thì châu đã lại về hiệp phố!
Ðặt lại chiếc nhẫn vào trong hộp và trân trọng để chiếc hộp vào đúng chỗ ban đầu, tôi quay qua cô Thanh:
— Thưa cô, chiếc nhẫn này có lẽ là một trong những kỷ-vật qúi nhất mà tôi còn có được, kể từ khi vội vã ra đi ngày ấy! Nó đã đánh dấu một thời chinh-chiến tang thương của đất nước, nó nhắc tôi một thời tuổi trẻ mà lúc nào tôi cũng hãnh diện và trân qúi. Và … nó cũng có cả hình bóng của em Hân trong đó nữa! Nhưng chắc nó không cần về “hiệp phố” nữa đâu! Tôi giữ nó chỉ có khoảng 5 năm, thế mà chiếc nhẫn này nó đã ở bên em Hân những trên ba mươi năm, những lúc em còn sống và cả những lúc em đã qua đời! Tôi không thể hình dung được rồi mai đây, bên hình của em sẽ chỉ còn là một khoảng trống! Tôi còn biết khi xưa, em luôn luôn muốn có chiếc nhẫn này ở bên cạnh. Xin cô cho phép tôi, cứ để chiếc nhẫn bên hình của em. Nó ở đây cũng là nó đang ở mãi mãi, trong tim tôi …
Không biết mắt tôi có ướt đẫm như đôi mắt cô Thanh không, nhưng giọng nói của tôi, sao bỗng thấy quá nghẹn ngào:
— … Vẫn biết âm dương là muôn đời cách trở, nhưng tôi muốn mượn chiếc nhẫn này, như một vật xúc-tác giữa hai linh hồn, một linh hồn đang còn phiêu-bạt nơi đất khách quê người, và một linh hồn đang an nghỉ ngàn đời trên quê hương …
oOo
Cô Thanh ân cần mời tôi ở lại dùng cơm chiều, nhưng tôi phải từ chối vì không muốn trở lại Sàigòn khi quá tối. Tôi hẹn tuần sau sẽ lên để thăm và thắp nén nhang tại mộ phần, nơi an nghỉ cuối cùng của em Hân.
Khi tiễn tôi qua chợ, cô Thanh cười nói với tôi:
— Trung-úy biết không, khi mua lại căn nhà gần chợ này, tôi cũng có chủ ý là được thấy thật nhiều du khách Việt-kiều. Thấy ai có dáng Việt-kiều là tôi ngó thiệt kỹ. Không dè cũng có ngày Trời Phật dun dủi, mà cũng có thể do vong hồn của cháu Hân chăng? tôi lại gặp được Trung-úy. Tôi cảm thấy như vừa trút được một tảng đá đã đè nặng trên vai tôi qua bao nhiêu năm tháng… Xin cám ơn Trung-úy !
Tôi mỉm cười trước những ý nghĩ chân chất và đôn hậu của một người miền Nam như cô Thanh. Tôi nắm hai tay cô, rồi ôm cô thật chặt trước khi giã từ. Theo tỉnh lộ 10, tôi trở về Sàigòn qua ngả Phú-Lâm. Trước kia con đường này hầu như không bao giờ xử dụng được, nó luôn luôn bị đắp mô, mìn bẫy, đôi khi có cả phục-kích …
Thương hải biến vi tang điền! Ngàn xưa đến ngàn sau, dù muốn hay không, đổi thay vẫn cứ là một bản chất tự nhiên của đời sống!
Chỉ có tình-cảm của con người, có những thứ tình-cảm mà suốt cả một đời, không bao giờ thay đổi!
… Vậy mà nhiều khi tôi vẫn đinh ninh rằng: Ðã mất hết cả rồi!
Memorial Day, 2013
Bùi Thượng Phong
Nguồn: Tác giả gửi
Sáng Tạo 