Trangđài Glassey-Trầnguyễn
Tác giả phỏng vấn đạo diễn Khoa Đỗ
(Ảnh: Olivier Glassey-Trầnguyễn)
1. Việt tính…
Trong một thời đại mà chủ nghĩa đa văn hóa phải luôn tự biện luận cho sự hiện hữu và giá trị của mình, thì việc giữ gìn bản sắc văn hóa của bản thân hay gia đình hay cộng đồng đối với những ai có kinh nghiệm thiểu số là một chuyện tất yếu. Làn sóng phim Việt tại hải ngoại đã bùng nổ và người ta không còn ngỡ ngàng hân hoan trước những đạo diễn Việt và những thước phim Việt kịp lớn giữa lòng cộng đồng thế giới. Phim Việt tính trở nên một thực tế tự nhiên, như mùa Xuân vẫn đến mỗi đầu năm.
Tuy vậy, tôi vẫn cho là việc tán thưởng và hỗ trợ các phim Việt tính và đạo diễn Việt hải ngoại là một sứ mạng cấp thiết và kéo dài. Tuy phim Việt tính có đó, nhưng vẫn chưa gọi là nhiều. Đạo diễn Việt hải ngoại có đó, nhưng con số còn khiêm tốn. Vả lại, chủ nghĩa đa văn hóa vẫn có những giới hạn rất lớn của nó, và không phải dễ dàng được thực hiện cho dù có hàng ngàn chính sách được đề ra và thi hành trên hàng trăm quốc gia trên toàn thế giới. Các đạo diễn Việt hải ngoại, khi chọn thực hiện các tác phẩm có Việt tính, sẽ phải tiếp tục đối đầu với hàng trăm ngàn thách đố, từ ngân sách cho đến số thu, từ việc thực hiện cho đến việc phát hành.
Con đường mang điện ảnh Việt tính vào thế giới màn bạc toàn cầu vẫn còn lắm chông gai.
2. Về nguồn…
Đi vào thế giới đã khó. Đi về nguồn lại càng khó. Đó là vì khi về nguồn, giới đạo diễn Việt hải ngoại cũng đối diện với những khó khăn nội tại. Hàng rào ngôn ngữ là một thí dụ. Khác biệt về kinh nghiệm sống và lịch sử cá nhân là một thí dụ khác. Tuy vậy, con đường về làng vẫn thu hút các đạo diễn trẻ Việt Nam ở ngoại biên.
Đạo diễn Victor Vũ đã thổ lộ trong buổi khai mạc Đại hội Điện Ảnh Việt Nam Quốc Tế tại rạp Edwards 6 ở Irvine chiều thứ Năm ngày 2 tháng Tư, 2009 như sau (tiếng Anh, tác gỉa chuyển ngữ):
– Có nhiều người thắc mắc hỏi tại sao tôi sinh ở Mỹ, lớn lên ở Mỹ, mà vẫn làm phim về người Việt. Đối với tôi, đây là một chọn lựa tất yếu.
Đạo diễn Victor Vũ (Ảnh: Olivier Glassey-Trầnguyễn)
Victor Vũ, cũng như rất nhiều những đạo diễn Việt trẻ khác, có cùng một lộ trình. Họ về nguồn với con đường nghệ thuật thứ bảy. Sau những phim tựa đã trở nên ‘kinh điển’ trong làng phim Việt hải ngoại như “Ba Mùa” hay “Vượt Sóng” hoặc “Buổi Sáng Đầu Năm,” thì những tập phim mới vẫn rất cần sự ủng hộ của cộng đồng văn hóa Việt Nam toàn cầu. Và Victor Vũ đã nhấn mạnh trong lời kết của mình (tiếng Anh, tác gỉa chuyển ngữ):
– Thực hiện phim giữa lòng cộng đồng là một điều cần thiết. Và hỗ trợ những dự án phim có chủ đề về người Việt lại cũng là một điều rất cần thiết.
3. Vào đời…
Tôi đã rất cảm động khi xem bộ phim có tựa đề “Footy Legend” mà tôi mạn phép dịch “Tình Như Thủ Túc.” Nếu nhìn chung về kỹ thuật điện ảnh hay tình tiết, thì bộ phim này tuân thủ những tiêu chuẩn kịch bản và dàn dựng căn bản. Điều mà tôi cho là đạo diễn Khoa Đỗ đã đạt đến một cách tài tình, là đan quyện những hình ảnh và tình tiết về đời sống của một gia đình Việt Nam với ba thế hệ vào trong khung cảnh chung của một nếp sống bình dân tại Yagoona. Những trận cười ra nước mắt và những giây phút không cầm được lòng đã lan chảy qua suốt bộ phim, đưa thế giới của hai anh em mồ côi thẳng vào lòng người xem.
Đạo diễn Khoa Đỗ (Ảnh: Olivier Glassey-Trầnguyễn)
Đi vượt biên lúc mới một tuổi, nhưng đạo diễn Khoa Đỗ đến từ Úc Châu vẫn nói tiếng Việt rất sõi và rất hóm hỉnh. Anh có thể kể rất nhiều chuyện về đời sống gia đình tị nạn của anh, và ngay cả những câu chuyện vượt biển mà người thân của anh vẫn nhắc nhở nhau sau mỗi bữa cơm với đại gia đình. Khoa đã được nuôi dưỡng bởi những câu chuyện ấy, bởi nếp sống của một gia đình Việt Nam, của một lịch sử khuất mặt mà vẫn sống rất mãnh liệt trong anh.
– Chúng ta phải đối diện với quá khứ, nhưng chúng ta không thể sống trong quá khứ.
Khán giả trong đêm trình chiếu phim Tình Như Thủ Túc
(Ảnh: Olivier Glassey-Trầnguyễn)
Đúng như thế. Khoa không để cho câu chuyện dời sao đổi đời ấy bị đóng khung trong một bối cảnh sắc tộc. Anh đưa nó vào dòng sống của xã hội Úc Châu. Tôi cho là bộ phim “Tình Như Thủ Túc” của Khoa là một bộ phim dòng chính với đầy đủ tư cách và ý nghĩa của nó. Anh đã thành công trong việc gột tả một cách chân chất cái thực tế song đôi của đời sống hải ngoại: chúng ta vẫn luân chuyển giữa cái thế giới ‘gia đình Việt’ và xã hội chủ lưu cho dù chúng ta sống ở bất cứ nơi nào trên thế giới.
4. Giữa lòng thế giới… một tương lai rộng…
Tôi cho rằng rất nhiều những phim truyện mà chúng ta được thưởng lãm đã làm một công việc rất cần thiết và quan trọng: đó là tạo nên một sự khởi đầu và một nền tảng cho phim Việt tính hải ngoại. Những bộ phim và phong cách thực hiện của các đạo diễn thật đa dạng, ‘mỗi người một vẻ mười phân vẹn mười,’ mỗi phim là một thước đo nghệ thuật mới. Sự kết hợp đa năng đa dạng của các đạo diễn Việt hải ngoại giữa cái ‘riêng’ của kinh nghiệm sắc tộc và cái ‘chung’ của kinh nghiệm con người là một điểm son tuyệt vời.
Thế giới trong thế kỷ hai mươi mốt là một thế giới của những sự kết hợp và cấy ghép. Trong một nền văn hóa toàn cầu, hài hòa những mảng tư tưởng dị biệt và những cuộc đời xa lạ là việc chẳng đặng đừng. Nhưng dị biệt và xa lạ, rốt cuộc lại, cũng chỉ là những định kiến bất lực. Một mảnh đất chung là điều mà con người trong xã hội đa chủng hôm nay cần đi tìm và vun bồi.
Qua “Tình Như Thủ Túc,” tôi thiết nghĩ, Khoa đã về nguồn, nhưng không bằng cách tự giới hạn mình, nhưng bằng cách vào đời, bằng cách đi vào giữa lòng thế giới, và vẫn mang theo quê hương trên đôi cánh sáng tạo của mình.
Trangđài Glassey-Trầnguyễn
Viết tại MIT, một ngày đông 2009
Nguồn: Tác giả gửi bài và ảnh
Sáng Tạo 