Mang Viên Long
Chiều chủ nhật – 21 tháng 11, năm 2012 – như đã hẹn nhau ở tòa soạn QV – Chu Trầm Nguyên Minh đã đến chung cư CMT8 thăm tôi, trước ngày tôi phải vào bệnh viện mắt thành phố để mổ.
Saigon đang dần qua mùa mưa, đang bước vào tháng lạnh của những ngày trước Giáng Sinh. Trời nắng dịu và đẹp. Tôi đón Chu Trầm Nguyên Minh ngay ở lối vào chung cư khi anh phone để xác định lại số nhà.
Tuy căn hộ tôi đang tạm trú với con nằm ngay tầng dưới, nhưng chúng tôi đều đồng ý cùng nhau ngồi ở bộ bàn ghế đá đặt sát bờ tường, dưới bóng cây bàng yên tĩnh, thoáng mát! Để có chút “hơi ấm” cho buổi sum họp hơn 40 năm “thất lạc nhau” – tôi cũng mang mấy lon Heineken, gói thuốc Con Mèo, và …mấy bì “đậu phụng da cá” để nhâm nhi – cho dầu tôi vẫn biết Anh (và cả tôi nữa) không mấy “hạp” với thức uống cay nồng này.
Mang Viên Long (MVL): Đọc bài viết của nhà thơ Phạm Cao Hoàng về Anh, tôi mới hiểu thêm Anh – cuộc đời Anh đã phải chịu bao nỗi bất hạnh từ nhỏ, cảm thấy thân phận mồ côi sớm của Anh rất đỗi giống tôi! Dường như, những kẻ cô độc & bất hạnh – thường tìm đến với thơ văn sớm Anh nhỉ?
Chu Trầm Nguyên Minh (CTNM): Có lẽ vậy! Bởi ở đó – mình có thể tha hồ tâm sự với nỗi buồn, và trang viết có thể chia sẻ với mình ……
MVL: Nên Anh đã bắt đầu làm thơ rất sớm?
CTNM: Cũng giống với nhiều anh em yêu quý văn chương khác, tôi đọc và viết rất sớm –. Những bài thơ thời học sinh, sinh viên của tuổi hoa mộng ấy được đăng ở các tuần báo Văn nghệ như Phổ Thông, Bút Hoa, Tình Thương, Thời Nay…
MVL: Sau nầy là các tạp chí…
CTNM: Vâng, sau nầy là các tạp chí văn học Quần Chúng, Thái Độ, Văn Học, Văn, Ý Thức – những sáng tác ở vào giai đoạn nầy coi như ghi dấu cho một bước dài trưởng thành trong ý thức, kinh nghiệm và thái độ sống của giới trí thức cầm bút trẻ trước cuộc chiến…
MVL: Anh quan niệm thế nào khi sáng tác – nói chung, cả thơ và văn?
CTNM: Tôi nghĩ – Thơ là tình yêu, nhưng nên hiểu từ này bao quát hơn tình yêu Nam Nữ…Thơ còn có một chút hơi thở của cuộc sống, một chút thái độ người viết đối với lịch sử, cộng với thân phận của họ trong thời đại họ đang sống [ngập ngừng] và cả một chút lưu lạc của kiếp người..[cười buồn]
Thơ không chỉ là tiếng ru, nó còn là tiếng gầm thét, phản kháng.. “khi từ ngữ vượt khỏi công dụng thông tin để thể hiện thẩm mỹ tự tại, thì từ ngữ có chức năng thi pháp [fonction poetique] đó là thơ, và thơ là ngôn ngữ Tự lấy mình làm cứu cánh” [zakobson].
Tôi không bác học như vậy, với tôi thơ chỉ đơn giản là tình yêu, là lời cuả trái tim chân thật.
MVL: Anh có thể nói thêm một chút về giai đoạn sáng tác trước 1975.
CTNM: Tôi bắt đầu viết năm 17 t, năm 1975 tôi 35 t, như vậy đã 18 năm cầm bút. Khởi viết tôi thích kịch hơn thơ hay truyện nên cũng đã viết được vài vở, vở “Trước Giờ Chia Tay “ in ở tờ Sinh Hoạt SPQN -1962 là một trong số đó.
MVL:..Còn truyện, thơ ..
CTNM: Tôi cũng viết truyện, ngắn, dài, kể cả truyện cho thiếu nhi..[cười] nhiều nhất vẫn là thơ, tất cả cho vào ba cái valli bằng gỗ, nó đã –phải giao nộp- cùng vài ngàn bàn sách- cho cách mạng, đó là “tàn dư” văn hóa nô dịch ta phải đốt bỏ…. anh em ai cũng mất như mình..
Một lượng quá lớn sáng tác văn học của Miền Nam trước 75, đã thành mây khói..[ngừng] tiếc quá Long nhỉ?
MVL: Anh có tâm sự rằng, sau 75 – anh đã ngưng đọc và viết hơn 30 năm, “ dù có lúc muốn viết đến điên cuồng mà không thể viết được”- nên các bài thơ trong tập “ Lời Tình Buồn” ( nhà XB Thanh Niên – tháng 11- 2012) đều đã được viết trước 75. Vậy trong tương lai gần – Anh có dự định sẽ cho xuất bản một tập thơ dành riêng cho những năm tháng sau 75 không?
CTNM: Tất cả vẫn còn trong dự định…tôi cố gắng viết nhưng chỉ viết văn là chính, vì văn thì ta bắt nó phải đến, còn thơ thì ta phải chờ nó đến, chờ cảm xúc, mà tôi thì không còn thời gian để chờ. Tôi muốn phổ biến tập truyện “Thời Quá Độ”, nhưng không biết có in được hay không? Hai tập dự định tiếp theo là “ Thời Mở Cửa” và “ Thời Hội Nhập”. Tôi đang cố gắng viết, để hoàn thành trong năm 2013…tôi mong “ba thời “ này thành “ thời của chúng ta”.
MVL: Anh có thể đọc cho nghe vài bài thơ Anh mới làm sau thời gian dài 30 năm “ngưng viết và đọc” không? Xin Anh cho biết thêm “động lực & hoàn cảnh” bài thơ đã sáng tác…
CTNM: Vừa qua tôi có đi một chuyến, từ Sai gòn – Quảng Bình, lúc đến Quảng Trị.. lịch sử ” Mùa Hè Đỏ Lửa” lại ùn về, thú thật với anh, tôi đã khóc khi viết bài ” Thơ Viết Trên Cầu Thạch Hãn “…
THƠ VIẾT TRÊN CẦU THẠCH HÃN
Tặng anh Dương Kiền
Về đây, thương đất, thương trời
Thương mây cuối dốc, thương đồi xa xa
Thương từng ngọn cỏ, cây hoa
Thương vuông
Về đây, trời lạnh căm căm
Thương em, thương mẹ tháng năm quê nghèo
Giã từ còn mãi trông theo
Lệ nhòa gởi lại, lưng đèo anh qua.
*Sông Chia: sông Bến Hải, sông Hận: sông Mỹ Chánh
Sông Nghĩa Trang: sông Thạch Hãn
** ý thơ Lê Bá Dương
Quảng Trị 12/10/2012
MVL: Trong gần nửa thế kỷ sống với thơ ca – có lẽ Anh có nhiều kỷ niệm vui buồn đáng nhớ?
CTNM: Có lẽ Mang Viên Long cũng như tôi – anh em mình đều có nhiều kỷ niệm buồn vui với bằng hữu không sao kể hết! Ở đây – xin kể lại kỷ niêm nho nhỏ để cùng chia vui với nhau thôi:
Sau khi ấn hành tập thơ đầu tay “Trong Mặt Trời Buồn” (1967) tôi đã mang 60 tập đến gởi cho Nhà Sách Khai Trí (nhà sách lớn bậc nhất Saigon bấy giờ). Sau vài tháng, tôi ghé lại hỏi thăm về việc phát hành và xin thanh toán tiền sách (nếu có bán được cuốn nào?). Cô nhân viên phụ trách sau một lúc kiểm tra và trả lời: không thấy còn bản nào…nhưng tôi nghĩ nó còn lẫn lộn đâu đó…Thơ, kể cả của các nhà thơ nổi tiếng…còn ế mà? Và Cô hẹn tôi hôm sau đến – vì” cần kiểm tra lại, có còn tồn đọng trong kho hay không”. Đúng hẹn – tôi lại đến. Cô nhận viên mỉm cười: “ Xin lỗi Ông tôi thật không ngờ tập thơ của Ông đã bán hết cả rồi!”
MVL: Vậy là nhà thơ lại có…chút tiền rủng rỉnh để gặp bạn bè lai rai vài chai Saigon rồi?
CTNM: Dĩ nhiên là vậy rồi! Niềm vui nào cũng cần chia sẻ mà…
MVL: Anh có hai bài thơ được phổ nhạc gây ấn tượng sâu đậm trong bằng hữu và người thường ngoạn lúc bấy giờ ( thập niên 70) đó là bài “ Lời Tình Buồn” ( Vũ Thành An) , và “ Năm Mới” ( Phan Ni Tấn ) – cả hai bài đều là tiếng nói chung của tuổi trẻ về tình yêu, nỗi buồn và thân phận đất nước – anh có cảm nghĩ thế nào khi thơ mình được bằng hữu trân trọng yêu quý phổ nhạc?
CTNM: Tôi cảm thấy rất hạnh phúc vì đã được hai người bạn nhạc sĩ cảm thông và chia sẻ bằng những âm sắc tuyệt vời! Nhờ lời ca tiếng nhạc hòa điệu tâm huyết– hai bài thơ đã thêm một lần nữa đươc công chúng đón nhận …Tôi và anh Vũ Thành An quen nhau ở quân trường TĐ -1967- bài LTB ra đời từ cơ duyên này, nhưng với anh Phan Ni Tấn –phổ NM năm 1970, mãi đến 2002 tôi mới biết.
Bây giờ khi nghe LTB, tôi buồn buồn, nhưng nghe NM thì tôi khóc. NM là bài thơ tôi viết với nhiều càm xúc, u buồn.
MVL: Tôi biết Anh Chị chỉ có cô con gái rượu – du học và định cư ở Mỹ – vậy trong tương lai Anh Chị có ý định sum họp với cháu không?
CTNM: Các cháu cũng đều mong mỏi vậy và đề nghị từ lâu – nhưng chúng tôi chưa quyết định. Gần đây –Nhà tôi đã sang với con trước vì đứa cháu ngoại 8 tuổi bị ung thư máu, cần bà ngoại. Thỉnh thoảng tôi qua Mỹ vài tháng rồi về. Tôi còn 3 con và 6 đứa cháu Nội Ngoại ở VN.
MVL: Mong Anh Chị và các cháu, dù đối diện với hoàn cảnh nào cũng an vui, hạnh phúc …
Có một câu hỏi vui – sau cùng, nhà thơ đồng ý trả lời không?
CTNM: Mang Viên Long cứ hỏi! Mình đâu có gì dấu Long?
MVL: Nhà thơ Chu Trầm Nguyên Minh tài hoa và đẹp trai vậy – có lẽ lắm cô “mê”?
CTNM: Tôi rõ ràng là sinh ra trong đống rạ, nhưng trớ trêu trời lại bắt đẹp mã, học trò tôi bây giờ vẫn còn nhắc “đôi mắt nâu của thầy” [trunghocduytan.com]. Đep chỉ khổ thân mà thôi. Tôi đọc cho Anh nghe bốn câu này –trong bài “Hồi Khúc “ gởi anh Luân Hoán, thay cho câu trả lời – cho vui- thôi nhé!
“Thời trai đời mù mịt
Nhưng đẹp mã quá trời
Em nào cũng mê tít
Chỉ điều đó đúng thôi!”
Chúng tôi chia tay, hẹn một ngày sẽ cùng nhau di thăm anh Hoài Khanh ở Đồng Nai, cùng lúc đêm Saigon đã bắt đầu rực rỡ sắc mầu bên ngoài… .
Quê Nhà, những ngày cuối năm 2012
Mang Viên Long
CHU TRẦM NGUYÊN MINH, tên thật Phạm Minh Tâm sinh năm 1943, tại làng Phú Bình, Hàm Liêm, Binh Thuận.
Nghề nghiệp: Gs Toán.
Trước 75, có bài đăng ở các tạp chí: Phổ Thông, Thời Nay, Đời Sống, Bút Hoa, Nghệ Thuật,Hừng Sáng, Quần Chúng, Thái Độ, Tình Thương, Văn Học, Văn, Ý Thức…
Bút hiệu khác: Trần Đức Tâm, Từ Dạ Vũ, Diệu Vũ Dương, Đại Lãnh…
Hiện viết ở tập san văn học Quán Văn
Tác phẩm đã xuất bản: Trong Mặt Trời Buồn (1967), Quê Hương Thơ & Nước Mắt (1968), Cuộc Tình Người (1969), Lời Tình Buồn (2012)
Sáng Tạo 