Sáng Tạo

Hạ Đình Nguyên

Góp phác họa một bức tranh vân cẩu của hiện tình đất nước, một vị quan to bước ra từ cửa lò đỏ, đã cống hiến một cụm từ vừa bự, vừa mới mẻ, lại cũng khá ỡm ờ, có ý nghĩa như một giải pháp cho sự nghiệp chống tham nhũng đang hồi rất gay go. Nó như sau:

“Phải xây dựng văn hóa khinh bỉ kẻ tham nhũng.”

Câu nói bất ngờ này làm làm hoang mang cho giới học trò và cả học giả. Tuy nhiên, nếu đã có một thứ “văn hóa phong bì” từng xuất hiện, thì nay “văn hóa khinh bỉ” ra đời có chi phải xét nét? Hãy cứ xem như một sáng tạo về văn hóa chữ nghĩa của một thời kỳ đặc biệt, và lạ gì một khi có cái đuôi xã hội chủ nghĩa, thì bầu trời trở nên bao la hơn, vượt nhiều thứ chuẩn mực đã có trước.
(more…)

Hạ Đình Nguyên

Tập Cận Bình và Nguyễn Phú Trọng

Cuộc hôn phối bị cưỡng bức đối với dân tộc Việt Nam đã diễn ra 65 năm qua, được hâm hôn một cách gượng gạo bằng chuyến viếng thăm vừa rồi của Tập Cận Bình, với lời lẽ ôn tồn hoa mỹ từ cả hai bên, em và anh, có thể tóm tắt: “65 năm ấy biết bao nhiêu tình”!

Lãnh đạo Đảng của hai bên đều tỏ ra đồng tình xí xóa cho nhau những lỗi lầm nếu có, và thống nhất xem đó là chuyện nhỏ. Như lời khẳng định vào tháng 4 năm nay, lúc mà em sang thăm anh: “quan hệ song phương mặc dù có khó khăn, lúc thăng trầm, nhưng hợp tác hữu nghị, phát triển tích cực vẫn là dòng chính”. “Dòng chính” ấy là tấm lòng trung trinh tiết hạnh của người nữ gương mẫu thuộc “cửa Khổng sân Trình” hiện đại, nay gọi tạm là Mác-Lê-Mao, dù cho em có trải qua bao trận đòn roi từ 1979 đến nay, trải qua bao đêm trăng lên đầu ngõ, bao ngày mặt trời lặn cuối sông, em vẫn bỏ qua. Nhưng trên thực tế thì em – Việt Nam – chẳng có lỗi gì!
(more…)

Hạ Đình Nguyên

Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng: “Đổi mới phải đúng quỹ đạo”

Từ ngữ “đổi mới” khá quen thuộc với người Việt Nam, ít nhất từ ba thập kỷ qua. Nó xuất phát từ Đảng Cộng sản Việt Nam, như một khẩu hiệu, như một phương châm, và kêu vang như một mệnh lệnh không thể cưỡng lại. “Đổi mới” có sức hấp dẫn, vì nó mang ý nghĩa là sự từ bỏ cái cũ vì cái cũ không đáp ứng được yêu cầu của sự phát triển, tệ hại hơn, nó đang ngự trị hằng ngày, kìm hãm, nhấn chìm hiện tại lún sâu vào quá khứ lạc hậu. Khẩu hiệu đổi mới từng được nêu lên một cách quyết liệt: “đổi mới hay là chết” (vào thập niên 1980). Sau đó, từ ngữ “đổi mới” ấy đã chạy vòng quanh như một thứ khẩu hiệu đơn thuần, qua từng thời kỳ Đại hội Đảng, qua mỗi đời Tổng Bí thư. Từng lúc nó mang tên khác nhau, như có vẻ mới và chi tiết hơn, như đổi mới tư duy, đổi mới kinh tế, đổi mới hành chánh, đổi mới cán bộ… Người dân nói nhại theo: đổi mới tivi, đổi mới bàn ghế, đổi mới ăn mặc, đổi mới cách nói năng… Dù sao, “đổi mới” cũng đã thành một từ ngữ nổi tiếng rất được ưa dùng.
(more…)

Hạ Đình Nguyên

Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng vừa đưa ra phương châm 6 chữ: “Vừa hợp tác, vừa đấu tranh” nghe hay hay, để nói về đối sách của ta với Tàu. Ông còn nói thêm: “Đối với Trung Quốc, dù mưa bão… mãi mãi là láng giềng”.

Tôi bỗng nghĩ đến nàng Vương Thúy Kiều trong truyện Kiều của thi hào Nguyễn Du.

Xin nói ngay rằng, tôi không có ý mỉa mai khi liên hệ “lục tự phương châm” này của Thủ tướng Dũng với hình ảnh nàng Thúy Kiều, mà là một liên hệ nghiêm túc, vì rằng truyện Kiều được thừa nhận là một tác phẩm văn học kiệt xuất vượt thời gian của nền văn học Việt Nam. Nhân vật Thúy Kiều lại đã làm rơi nước mắt của bao thế hệ, từ người bình dân cho đến giới văn nhân, thi sĩ, học giả… Hình ảnh của Thúy Kiều như là biểu trưng của một thứ định mệnh của dân tộc. Nàng Kiều cũng đã từng “vừa hợp tác vừa đấu tranh” gần hết quãng đời thanh xuân nhan sắc của mình.
(more…)

Hạ Đình Nguyên

Tình thế

Việt Nam hiện đang đứng trước hai vấn nạn cực kỳ nghiêm trọng: sự xâm lược của Trung Quốc đã khởi sự, trong khi thể chế cai trị của Việt Nam suy thoái và đang lao xuống dốc; kinh tế suy sụp, nội bộ mất đoàn kết nghiêm trọng, lòng dân ly tán. Nhưng đây lại là một thời cơ to lớn cho dân tộc đoàn kết vươn lên.

Hai vấn nạn do hai nguyên nhân khác nhau nhưng quyện vào nhau, đưa đến cùng một hệ quả thống nhất, là sự suy yếu toàn diện dẫn đến một cận cảnh nguy hiểm không thể lường. Bị xâm lược là do ý chí và tham vọng của kẻ xâm lược, nhưng đồng thời do thể chế cai trị có những khuyết tật và nhược điểm làm phát sinh những điều kiện tương thích với ý chí xâm lược đó. Đảng Cộng sản Việt Nam với thể chế “toàn trị” làm mất niềm tin với nhân dân, và đang đứng trước một tình huống khó khăn sống còn. Đảng cũng là người đã dẫn dắt dân tộc Việt Nam đến khúc quanh nguy hiểm này. Đó là một trách nhiệm trước lịch sử, cần nói thẳng.
(more…)