Sáng Tạo

Lê Tất Điều

Bạn trẻ,

Bạn là nhà nghiên cứu chuyên nghiệp, tài tử, tay mơ… hay chỉ tò mò tìm hiểu cho vui thôi, không sao, xin mời bạn gia nhập đoàn thám hiểm vũ trụ của tôi.

Tôi khởi hành từ mười bốn năm trước, có thể bây giờ bạn mới tà tà cất bước! Đừng ngại, không trễ giây phút nào đâu. Bởi vì phải đến bây giờ khoa học mới cho ta đủ hành trang, dụng cụ, kiến thức để khỏi lạc đường, để nhắm thẳng mục tiêu, tiến tới.

Chỉ đến thời đại này, khoa học mới cho phép nhân loại khai thác và sử dụng được nhiều khả năng tiềm ẩn trong trời đất, phát minh được những sản phẩm kỳ diệu tới mức mà bất cứ lúc nào, bất cứ ai cũng có thể bật ra những câu hỏi tuyệt vời – những câu hỏi dẫn thẳng tới trước cánh cửa cần mở để nhìn thấu cấu trúc của vũ trụ.
(more…)

Lê Tất Điều

Vợ chồng nhà văn Nhật Tiến

Anh chị Nhật Tiến coi tôi như em ruột. Tình thân bắt đầu từ cách đây khoảng 60 năm.

Không nhớ tí gì về trường hợp, hoàn cảnh nào đã gặp gỡ. Chỉ nhớ hồi đó, ông bà, nhất là bà, luôn luôn chu toàn bổn phận nuông chiều em út và tôi đóng xuất sắc vai trò đàn em hồn nhiên hưởng thụ, không mảy may thắc mắc, tưởng như đó là nhiệm vụ thiêng liêng của tất cả những ông anh, bà chị trên đời.

Ông có cái xe Renault 4, loại xe taxi thông dụng hồi đó. Tôi mượn đều đều. Không công kia việc nọ gì, chỉ để chở gái đi chơi. Cũng trong một lần mượn xe để chu toàn nhiêm vụ thiêng liêng với người đẹp như thế, tôi lái cà giựt làm sao mà xe gẫy “láp” – trục chuyển lực từ máy ra bánh xe –  may mà lúc đó đã đưa em về nhà rồi nên tình duyên còn bền vững thêm mấy tháng, không đứt gánh, gẫy ngang theo cái “láp”.
(more…)

Lê Tất Điều

Thủa nhỏ ham chuyện cổ tích lại mê kiếm hiệp Tầu nên cả đời vương vấn ước mơ một mái lều trên núi. Trẻ thì có chỗ luyện võ mà gặp khi sơn hà nguy biến lại thêm cái thú mài gươm dưới nguyệt, vừa hào hùng vừa thơ mộng hết biết! Rồi khi về già lụm cụm, có ngay gióp mới là tu thành tiên. Và đến ngày tận số, về trời, thì sẵn ở trên cao, chỉ bước lên mấy bước, cũng tiện.

“Mộng” lớn nhưng “thực” bé nên chỉ kiếm được căn nhà trên sườn đồi. Lại bị tổ trác, ở cả năm mới biết toàn vùng đồi thấp, núi trọc này nằm trong một thung lũng. Đứng ở bãi đậu xe sân trường Grossmont buổi mai, nhìn về khu xóm nhà, chẳng thấy cái gì lơ lửng trong mây tràn trề thi vị mà nhà cửa, người vật, cỏ cây lại chìm hết trong một hồ sương. Đã thế, khí hậu còn khắc nghiệt, thung lũng luôn nóng hoặc lạnh hơn vùng đất bao quanh mười độ.
(more…)

Lê Tất Điều

Xét trên bình diện vật lý, thuyết Big Bang “tồi tệ hết thuốc chữa” (atrocious and unjustifiable from a physical point of view.) Bạn đọc đừng giật mình, nhăn mặt. Lời chỉ trích nặng nề ấy của Einstein, không phải của tôi.

Năm 1927, Georges Lemaître , một tu sĩ và cũng là khoa học gia lừng danh người Bỉ, trình làng thuyết “Big Bang”, giải thích nguồn gốc và sự hình thành của vũ trụ.

Theo thuyết này thì vũ trụ khởi đầu từ một nguyên tử nguyên thủy (primeval atom – primordial atom), tạm gọi là Nguyên Tử Gốc chứa đựng đủ mọi loại vật chất, phóng xạ, cùng thời gian, không gian. Tất cả được ép, nén chặt vào một khối nhỏ đường kính cỡ vài ly (millimeter). Rồi cái khối nhỏ như viên sỏi tí tẹo ấy nổ ra, chỉ trong một phần tỷ tỷ của một giây, đã bung ra lớn khủng khiếp, và sau khoảng 13 tỷ 800 triệu năm thì Nguyên Tử Gốc trở thành toàn thể vũ trụ bây giờ.
(more…)

Lê Tất Điều

SỰ HUYỀN HOẶC CỦA MỘT VẬT THỂ TƯỞNG TƯỢNG

Tháng tư/ 2019, các khoa học gia chụp được – thực ra là “tạo” được – tấm hình Hố Đen đầu tiên, giúp nhân loại có dịp chiêm ngưỡng thêm một tí dung nhan của vũ trụ. Sau khi long trọng ăn mừng thành tích mới của ngành khoa học không gian, bước kế tiếp của chúng ta là gì?

Có người đề nghị: đặt lại tên, cho nó một danh tánh mới bảnh hơn. Ý kiến hay, vì việc tìm tên mới là một trọng trách, đòi hỏi phải nghiên cứu nghiêm chỉnh, kỹ lưỡng. Muốn cho Hố Đen cái tên đúng nghĩa, cần biết nó là cái gì, bắt đầu là công trình nghiên cứu tìm giải đáp chính xác cho câu hỏi căn bản này: Nó hình thành như thế nào?
(more…)

Lê Tất Điều

Giữa năm 2006, bị lạc một cú kinh hồn, muốn tàn đời luôn – thực sự là đã tiêu tùng gần hết những tháng năm vàng an hưởng tuổi già.

Suốt hơn một thập niên cứ lững lờ phiêu dạt từ những vi thể cực nhỏ, nhỏ hơn nguyên tử, đến những khoảng không vô tận, kích thước bao trùm vũ trụ. Tâm trí bồng bềnh, lúc cực kỳ sáng suốt, tỉnh táo, lúc lơ mơ, ngây ngất, giữa hai cõi vô cùng. Đường về vẫn nhớ, cũng ngắn thôi, mà không thể quay gót. Miên man bị hút về phía trước, trí tuệ cố mở to hơn mắt, miệt mài tìm cho được một chân dung kỳ bí đã thấy chập chờn, nửa kín nửa hở, ở cuối chân trời.

Chuyện khởi đầu rất tầm phào, vớ vẩn, thật không đáng kể lại làm rờm tai bà con cô bác. Nhưng nó là nguyên nhân chính gây ra cuộc “đổi đời” – từ thi sĩ thứ thiệt biến thành khoa học gia dởm – đành xin vắn tắt:
(more…)

Lê Tất Điều

Giải Nobel Khoa Học năm nay – 2017– hơi nhiều chuyện khôi hài.

Trung Tâm quan sát, nghiên cứu Sóng Hấp Lực bằng tia Laser “Laser Interferometer Gravitational-Wave Observatory” (viết tắt LIGO) xây dựng cách đây hơn 30 năm, tốn 600 triệu. Hoạt động từ ngày ấy, tốn thêm khoảng năm trăm triệu tiền tươi nữa, không phát giác được cái gì. Nhưng lúc sắp sập tiệm, LIGO thình lình công bố đã bắt được “Sóng Hấp Lực” được tạo ra khi hai Hố Đen khổng lồ nhập một, thành một Hố Đen to hơn. Chuyện “nhập một” này, cũng theo LIGO, xảy ra cách Trái Đất hơn một tỉ năm ánh sáng. Thế giới khoa học chấn động.

Đang hấp hối, nhờ liều mình đánh cú bài chót, LIGO thắng lớn, lãnh giải lu bù và cuối cùng đoạt luôn Nobel 2017.
(more…)