Sáng Tạo

Trần Mộng Lâm

Hôm nay, 30 tháng chạp, tôi đón Tết Nguyên Đán tại một nơi ở rất xa quê hương.

Bây giờ, nơi tôi ở là 12 giờ trưa, nhưng bên đó, chắc đã là Giao Thừa,

Hôm nay trời Montréal giá lạnh, nhiệt độ là –16 độ C, và bên ngoài nhiều gió, khiến người xa xứ càng cảm thấy lạnh hơn. Nơi đây, khung cảnh không có một chút nào là Tết, và mọi việc vẫn diễn ra như thường lệ, ai đi làm thì vẫn đi làm, ai đi tập thể dục, thì vẫn đi tập thể dục, các tiệm ăn vẫn mở cửa, và nhà thương thì đầy những người cảm cúm, sưng phổi. Mùa Xuân hình như vẫn chưa về nơi xứ lạnh này.

Tôi ngồi nhìn ra cửa, không thấy mai vàng, cũng không thấy xác pháo. Vật duy nhất nhắc nhở tôi về Tết nguyên đán có lẽ chỉ là những chậu hoa Thủy Tiên mà bà vợ tôi đã ra công gọt từ cả tháng nay. Những nụ hoa trắng trắng, vàng vàng đã nở đúng vào ngày đầu năm, và hình như là điều này đã làm bà ta hài lòng, tuy mấy đứa con tôi đều bận bịu vì công việc không về được. Chúng đã về trong dịp lễ Giáng Sinh và đầu năm Dương Lịch. Bởi vậy cho nên, khi bà ta đi tập tại trung tâm thể dục của bà ta, thì tôi ngồi đón xuân ….mình ên.
(more…)

Trần Mộng Lâm
Gửi bọn «Phá Sơn Lâm» Việt Nam

Bài này được viết khi đọc được trên mạng tin tức cho biết là phân nửa những khu rừng tại nước Ai Lao đã bị phá hoại để lấy gỗ bán cho các con buôn Viết Nam. Chuyện này sẽ bàn sau, nhưng trước hết xin nói về một nhân vật rất đặc biệt, tiến sĩ Gordon H. Sato.

Ông sinh ngày 17 tháng 12 năm 1927. Cha của ông là một di dân Mỹ gốc Nhật, đời thứ nhất. Mẹ ông cũng là người Mỹ gốc Nhật, đời thứ 2. Ông là một nhà khoa học, môn Biology . Ông đã khám phá ra chất polypeptide cần thiết cho việc cấy các tế bào ngoài cơ thể các động vật. Vì những công trình này, năm 1984, ông được bầu vào Viện Hàn Lâm Khoa Học Mỹ (United States National Academy of Sciences). Ông sanh ra tại California. Cha ông chuyên về đánh cá, trồng cây. Ông đã đươc cha truyền cho sự yêu thích đời sống trên đất liền cũng như dưới nước. Ông được đi học tại Terminal Island. San Pedro East, Khi Nhật tấn công Trân Châu Cảng, ông và gia đình cũng như những người Mỹ gốc Nhật khác, bị tập trung về  Manzanar, thuộc sa mạc Owen, California. Ông học trung học tại Manzanar high School, trong trại tập trung. Nơi đây, ông tham gia vào một ban nhạc Saxophone và chơi nhạc zazz.
(more…)

Trần Mộng Lâm

Dưới chế độ Cộng Sản, người ta bị cấm đoán đủ thứ. Con người trở thành một phần tử nhỏ nhoi, không có một giá trị gì. Họ chỉ có một lựa chọn, là đứng trong một vị trí đã được định sẵn, và chịu sự chi phối của một guồng máy nó sẵn sàng nghiền nát những kẻ nào muốn bước ra khỏi hàng lối. Trong hoàn cảnh đó, người trí thức nói chung, và nhà văn nói riêng, phản ứng ra sao? Dĩ nhiên có những kẻ cúi đầu cam chịu, như Nguyễn Tuân, người đã để lại câu nói bất hủ: “Tôi mà còn sống được đến ngày nay, là vì biết sợ.” Nhưng không phải nhà văn nào cũng giống Nguyễn Tuân. Chúng ta đã thấy Nguyễn Chí Thiện với tác phẩm Hoa Địa Ngục – Tiếng Vọng Từ Đáy Vực. Chúng ta cũng đã thấy Solzhenitsyn với Một Ngày Trong Đời Ivan Denisovitch, The Gulag Archipelago và biết bao nhiêu nhà văn dũng cảm khác đã không vì “Sợ” mà chịu từ bỏ bổn phận thiết yếu của một nhà văn, là ghi lại những sự thực đã xẩy ra trong cuộc sống của thời đại họ. Hôm nay chúng tôi muốn cùng các bạn tìm hiểu một nhà văn Nga khác, một trong số hiếm hoi càc người đáng gọi là “nhà văn”. Chúng tôi muốn nói đến Vassili Grossman và tác phẩm Vie et Destin của ông.
(more…)

Trần Mộng Lâm

Tôi viết bài này sau khi có dịp sang Cali, ngồi uống cà phê với các bạn ở San Jose và Little Sài Gòn. Người Việt Nam rất thích ngồi đấu láo với bạn bè tại các tiệm cà phê. Sài Gòn hiện nay, người ta có cà phê ôm, cà phê thư dãn, cà phê tình nhân…. Người bình dân uống cà phê tại các quán ngoài đường, uống cà phê pha bằng túi, cà phê đổ ra trên một chiếc đĩa, thay vì bằng tách. Công ty Starbucks coffee thấy thị trường Việt Nam béo bở, người Việt Nam thích loại nước uống này, nên nhào sang Việt Nam làm ăn, cạnh tranh với Cà Phê Trung Nguyên vốn đã hiện diện đã lâu ở đây. Không hiểu với sự làm ăn chân phương của mình, công ty này có cạnh tranh nổi với các quán cà phê mà trong đó, những con buôn vô lương tâm tìm cách pha vào cà phê đủ loại hóa chất nhiều khi nguy hiểm chết người hay không, chúng ta hãy chờ xem, tuy hiện nay, với tâm lý vọng ngoại, thích Mỹ, thanh niên Sài Gòn vẫn xếp hàng để được vào uống cà phê trong một tiệm mang bảng hiệu Starbucks, có vẻ sang, có vẻ là dân chơi cầu ba cẳng.

Bài viết này trình bầy một cách uống cà phê của người Pháp. Đó là Cà Phê Philo.
(more…)

Trần Mộng Lâm

Tiến sĩ luật Cù Huy Hà Vũ, tù nhân lương tâm

Bố tôi chết  đã lâu,  gần 20 năm rồi !

Năm đó trời rất lạnh. Sau lễ Giáng Sinh, cha tôi bị sưng phổi và vào nằm tại nhà thương Maisonneuve-Rosemont ở Montréal. Anh chị em chúng tôi chia nhau vào nhà thương mỗi ngày để săn sóc ông, nhưng tuổi già, lại qua bao nhiêu lao đao lận đận trong cuộc đời, kháng chiến, di cư, đi thăm nuôi các con trong các trại cải tạo, rồi lo cho con cháu vượt biên, bố tôi như ngọn đèn sắp tắt. Những ngày cuối cùng, vào nuôi ông, tôi rớt nước mắt nhìn cha già ốm yếu, thân thể co quắp và đầy những ống, những máy móc chung quanh giường ông nằm. Ông mệt nhọc đến không còn muốn trả lời các con. Và khi ông nói với tôi câu: “Nói với mẹ con rằng bố yêu mẹ lắm,” thì tôi hiểu rằng ông không muốn sống nữa rồi. Mẹ của chúng tôi khi đó cũng rất già yếu, nên chúng tôi không dám để bà vào nhà thương mỗi ngày thăm ông.
(more…)

Trần Mộng Lâm
Gửi người dân Việt Nam, để tường

Hình như có một thi sĩ nào đã, trong một lúc cao hứng, ước mơ hay tưởng tượng ra là mình có thể: “Nhốt gió, trăng vào đôi mắt em“. Câu thơ này nghe cũng được, nhưng chắc chàng thi sĩ này khó có thể thực hiện được ước mơ của mình. Các nhà khoa học, trái lại không mộng mơ gì hết, nhất định làm cho bằng được việc “nhốt mặt trời vào trong một chiếc hộp”.

Trong chúng ta, chắc hẳn ít người nghe nói đến ITER*.

Thực ra, ITER là chữ viết tắt của International Thermonuclear Experimental Reactor, hay “Le réacteur thermonucléaire expérimental international”. Đây là một dự án Quốc Tế đặt ra để hoàn thành một bộ máy thực nghiệm chế tạo năng lượng từ nguyên tử. Dự án Quốc Tế này có ngân khoản lên đến mười sáu tỷ euros, do các nước Nga, Hoa Kỳ, Khối Âu Châu và Canada, Nhựt, Trung Hoa, Nam Hàn và thành viên sau cùng gia nhập năm 2005 là Ấn Độ (không có Việt Nam vì không được mời, mà có được mời cũng chẳng đóng góp được gì!) tài trợ. Dự án này bắt nguồn từ năm 1985, khi Mikhail Gorbachev đề nghị một sự cộng tác quốc tế để chế tạo một loại máy tokamak cải tiến.
(more…)

Trần Mộng Lâm

Một bác sĩ trẻ, lớn lên từ Montréal, hiện là một người có chức sắc, trong một phát biểu mấy năm gần đây, nói một câu xanh lè: Các bác các chú chống Cộng mấy chục năm rồi chưa biết mệt sao? Mà Việt Cộng theo cháu thấy, có làm gì hại đến các bác, các chú, các cô đâu.

Hôm ấy tôi không có mặt, nay nghe kể lại, giận sôi máu. Xin nhân bài viết này, trả lời ông bác sĩ trẻ đó: Cháu nói đúng, bây giờ các chú, các bác là người Canadien, Cộng Sản đụng đến các bác, các chú, thì các bác, các chú hay gia đình sẽ kiện lên tới ông Harper, và rồi Hiến binh Hoàng Gia Canada (Gendarmerie Royale du Canada), các cơ quan cảnh sát sẽ điều tra đến nơi, đến chốn, bắt ngay ra thủ phạm. Nghĩa là khó có thể đụng đến các người Canadiens, dù là họ là Canadiens gốc Việt. Cho nên cháu bác sĩ nói đúng khi CS không làm gì nguy hại đến Canadiens gốc Việt, Nhưng nói CS không làm gì quá đáng, thì quả là cháu bác sĩ đã sai lầm. Không thấy những việc mà CS đã làm cho dân Việt Nam sống trong nước, không thấy CS cắt đất bán cho Tầu kể từ thời các lãnh tụ CS nắm quyền, từ Phạm Văn Đồng đến nay, thì cháu bác sĩ chỉ có thể đui hoặc điếc.
(more…)

Trần Mộng Lâm

Tôi họ Trần, sinh ở tỉnh Nam Định. Nam Định là nơi xuất phát của Nhà Trần, nhưng nếu có ai hỏi là tôi có phải là hậu duệ của các vì vua anh minh đó hay không, thì tôi phải trả lời là tôi không biết, không dám thấy sang bắt quàng làm họ. Cũng như hiện nay có bao nhiêu ông họ Lê, bao nhiêu ông họ Trịnh, họ Mạc. Lâu quá rồi, mấy ai còn giữ được gia phả, trừ mấy ông họ Tôn Thất. Có lẽ họ có máu quý tộc thực. Nguyên quán của tôi là Vũ Xuyên, Ý Yên, Nam Định.
(more…)

Trần Mộng Lâm
Tháng Tư 2013, để nhớ lại tháng Tư 1975

Montreal snow scene – Darlene Young

Tôi ngụ cư ở Montréal, đô thị lớn nhất của Tiểu Bang Québec, Canada, như vậy là đã được 35 năm rồi, gấp đôi thời gian tôi ở Sài Gòn (chỉ vỏn vẹn có 13 năm!). Như vậy, tôi là người Việt Nam, Saigonais hay Canadien, Quebecois?

Việc tôi đến Québec, thực ra cũng là do sự sắp đặt của số mệnh. Hồi đó, tôi cũng chưa tính tới chuyện vượt biên thì anh bạn tôi, Dương Quang Hảo , tổ chức một con tầu vượt biên. Đó là mùa hè năm 1978, khi tôi vừa đi “cải tạo” về, còn chưa hoàn hồn. Dương Quang Hảo tử tế cho tôi đi ké. Tới nay, tôi vẫn còn cám ơn ông bạn vàng này. Anh em là anh em, nhưng là ân nhân thì vẫn là ân nhân.
(more…)

Trần Mộng Lâm

Ở Tại Sông Hồng em có biết.
Quê hương tôi cũng có một dòng sông.

Những năm sau 1975, tôi  được nghe một bài hát mở đầu bằng những câu như vậy. Tác giả, có lẽ là một người miền Nam nghe theo lời đường mật của CS, ra tập kết ngoài bắc, trong một lúc nhớ nhà, nhớ tới dòng sông Vàm Cỏ Đông, viết ra như vậy. Thực ra, người miền Nam dù ở vùng nào, cũng có trong lòng mình một dòng sông kỷ niệm, vì miền Nam chằng chịt sông ngòi – sông Vàm Cỏ Đông, sông Vàm Cỏ Tây, sông Cổ Chiên, sông Sài Gòn, sông Biên Hòa, sông Tiền, sông Hậu, sông Trèm Trẹm, sông Ông Đốc, sông Nhà Bè… ôi thôi, đủ thứ sông.

Khi người Việt đàng ngoài lưu lạc đến xứ Đồng Nai, cả mấy trăm năm trước, thì ông chỉ tìm được nơi đây sông nước và muỗi mòng. Những buổi chiều cuối năm, nhìn nước chẩy, lục bình trôi, nhớ tới quê nhà, ông than than trách phận:

Nước sông sao chứ chẩy hoài.
Thương người xa xứ, lạc loài tới đây.
(more…)

Trần Mộng Lâm

Làm thơ rất khó, mà nhiều khi đọc thơ cũng không dễ gì.

Gần đây, tôi có phóng bút viết một bài về cà phê, nhân khi nhận được một bài thơ rất hay của thi sĩ Lan Đàm. Bài thơ có tên: Ở Quán Trưa, Một Ngày Đông. Hai câu cuối của bài thơ có thể coi như gói ghém tâm sự của thi sĩ khi nhớ về dĩ vãng và ngậm ngùi cho hiện tại đau buồn. Xin chép lại 2 câu cuối nếu như có bạn nào chưa được đọc:

Quán trưa, chợt nhớ người xa.
Lạnh vai Tư Mã, mình ta ngậm ngùi.

Bài viết của tôi, không hiểu nhờ một cơ duyên nào, đến tay một cô bạn cũ học Couvent des Oiseaux. Dĩ nhiên dân Couvent thì, nếu nói về thơ của Lamartine, Baudelaire thì được, chứ thơ Tầu thì chắc họ không thể nào “thấm” như mấy người trường Việt. Bởi vậy cô bạn viết cho tôi và hỏi: Vai Tư Mã nghĩa là gì ?
(more…)

Trần Mộng Lâm

Không hiểu các bạn ăn Tết Việt Nam tại hải ngoại ra sao? Còn bên Canada này, chúng tôi thường chú trọng đến Lễ Giáng Sinh và Tết Dương Lịch hơn. Cái Tết đầu tiên của tôi ở hải ngoại là vào đầu năm 1979, đến nay cũng được 33 năm rồi, Ba mươi ba năm, thời gian đủ để làm phai lạt nhiều điều, thì cái Tết cũng không tránh khỏi cái sự đào thải của thời gian, khi mà ở đây, Tết đến với chúng ta, một ngày như mọi ngày.

Tuy nhiên dù sao chăng nữa, thì Việt Nam vẫn là quê hương của chúng ta, làm sao quên được. Tết vẫn là một cơ hội cho chúng ta trở về với Dĩ Vãng, Back to the Future.

Thường ở Montréal, Tết đến vào khoảng tháng 2, vào lúc mà thời tiết trở thành rét cóng, có khi hàn thử biểu xuống đến -30, -35 độ C. Trước đây, khi còn nhỏ, ngồi ở Việt Nam, tôi đọc được một bài viết của một ông văn sĩ nào đó (hình như Nhất Linh trong cuốn “Đi Tây”, nếu sai xin mọi người sửa dùm), nói rằng ở Pháp, mùa đông, trời lạnh đến nỗi nếu có người nào mắc tiểu, thì ngay sau khi ra khỏi cơ thể, nước tiểu sẽ đông lại ngay thành một sợi dây nước đá. Tại Canada, tôi chưa từng thử, nên không biết sự thực có như vậy hay không, nhưng phải công nhận rằng mùa đông ở Canada, dễ sợ lắm. Bởi vậy mỗi khi Tết trở về, thì tôi lại hay vẩn vơ nghĩ đến thời gian còn sống ở trong nước. Và không hiểu vì lý do nào, tôi nghĩ đến các món Mắm, mà tôi đã được ăn một cách rất say sưa, ở miền Tây. Có lẽ vì Tết ở đây nhạt nhẽo quá nên tôi thích nói về một cái gì mặn mà hơn. Mà mặn mà thì còn gì qua mặt được “mắm” ??
(more…)

Trần Mộng Lâm

Năm đó tôi được chuyển về Quân Y Viện Phan Thanh Giản làm việc. Vì là một đơn vị tĩnh tại nên cũng không có gì nguy hiểm. Tuy nhiên vì trong thời chiến nên lệnh cấm trại trong dịp Tết Nguyên Đán được thi hành một cách chặt chẽ. Bọn sỹ quan độc thân như chúng tôi rầu thúi ruột vì sẽ phải ăn Tết xa nhà, xa những người thân.

Trại sỹ quan độc thân chúng tôi gồm khoảng 7, 8 mạng. Thực ra đó chỉ là một căn phòng đủ để xếp khoảng 10 chiếc giường, loại giường dành cho thương bệnh binh, chiếc nọ cách chiếc kia khoảng 50 cm, đủ để đi lại. Mỗi đứa có một tủ để đầu giường, để đựng những đồ vặt vãnh. Một chiếc bàn dành chung cho cả bọn được đặt tại cuối phòng. Đó là chỗ chúng tôi sát phạt nhau trong những canh xì phé hay xập xám chướng. Vì là các sỹ quan trẻ nên chúng tôi không đêm nào là không có chuyện làm. Đứa nào trực gác thì trực gác, còn lại thì nhậu nhẹt, bài bạc, và đủ các tật xấu, nhất là thời chiến tranh, tương lai vô định, mịt mù.
(more…)

Trần Mộng Lâm
Bài viết này xin được gửi riêng cho những người Việt Nam lưu vong.

Có lẽ trong tất cả những người Việt Nam hiện đang sống  tại hải ngoại và vẫn còn lưu luyến đến tổ quốc, tôi là người duy nhất cầu mong cho Nguyễn Tấn Dũng giữ được chiếc ghế của mình càng lâu càng tốt. Cũng đã có lúc tôi muốn viết một bài đả kích Nguyễn Tấn Dũng, đả kích một cách dữ dội, nhưng sau khi suy nghĩ, tôi thấy tại sao mình phải làm thế ?

Xin những người đọc tôi đến những hàng chữ này, xin đừng nổi nóng mắng tôi là đã hóa điên, hóa dại rồi hay sao mà viết lăng nhăng như vậy. Không, tôi chưa đến nỗi tệ đến thế tuy rằng trí tuệ đã giảm đi ít nhiều vì tuổi già, nhưng mà đúng là như vậy, tôi mong muốn Nguyễn Tấn Dũng được tại vị càng lâu càng tốt.
(more…)

Trần Mộng Lâm

Bạn tôi, thi sĩ Lan Đàm bên quận cam gửi cho một bài thơ và rủ về bển để uống cà phê tại coffee factory. Lời mời này bỗng nhiên làm tôi nổi hứng để vi vút vài hàng về cái chất đắng này. Để mở đầu câu chuyện, xin quý độc giả thưởng thức bài thơ:

Buổi trưa ở coffee Factory.

Ngồi đi, ta gọi cà phê.
Kéo thêm ghế, đợi bạn bè đến sau.
Quán trưa, hè nắng, nhìn nhau.
Điểm sương mái tóc, trán nhàu tháng năm.
Ngày mùa đông, trời lạnh căm.
Thấy trong khói thuốc, mù tăm quê nhà.
Ngồi đi, còn ấm chung trà.
Về ư, thì lại mình ta ngậm ngùi.
(more…)

Trần Mộng Lâm

Tranh minh họa của Nguyễn Nhật Tân

Cuối năm 1977, sau khi được thả từ trại cải tạo vùng U Minh Hạ trở về, tôi như cái mền rách. Gia đình thì ở mãi Sài Gòn, giấy ra tù thì bắt buộc phải trở về Cần Thơ để chịu sự quản chế tại đây.

Không còn cách nào khác, tôi đành xin vào làm tạm tại Phường Cái Khế Cần Thơ. Phòng Y Tế của phường Cái Khế không có thuốc men gì. Một vài viên thuốc vớ vẩn như aspirine, vài viên thuốc nam thấy mà gớm. Người y tá cùng làm với tôi tại phường này lại có thêm một nghề tay trái kiếm ra tiền là nghề giết heo tại lò heo Cần Thơ, cho nên có thể nói thời gian này tôi làm lang băm nhiều hơn là trị bịnh. Tuy nhiên đây là thời gian tương đối thoải mái trong cuộc đời mới cửa tôi, vì trong thời gian đó, tôi giao du với các nhân viên phòng lương thực, cửa hàng ăn uống, phòng vật tư…v.v sống bụi đời, khác hẳn khi trước nên cũng thấy thú vị.
(more…)