Sáng Tạo

Nguyễn Mạnh Trinh

Nhà văn Hồ Trường An (1938-2020)

Hồ Trường An là một tác giả có sức sáng tác sung mãn và liên tục có mặt trong cả 20 năm văn học miền nam và hơn 30 năm văn học ở hải ngoại. Vừa là nhà văn, nhà thơ, người nhận định văn học và âm nhạc, những tác phẩm phong phú và đa dạng của ông đã tạo thành một vóc dáng tác giả có nhiều cống hiến cho nghệ thuật.

Hơn thế nữa, đời sống thực tế và đời sống văn chương của ông cũng có nhiều chi tiết thú vị. Cũng như giữa tác giả và tác phẩm có nhiều liên hệ đáng chú ý.

Hồ Trường An tên thật là Nguyễn Viết Quang sinh năm 1938 tại Long Ðức Ðông, tỉnh Vĩnh Long và hiện sinh sống từ năm 1977 ở thành phố Troyes, Pháp cho tới bây giờ. Trước năm 1975, ông học Ðại Học Dược khoa nhưng chưa tốt nghiệp và động viên Khóa 26 sĩ quan trừ Bị Thủ Ðức rồi phục vụ tại hai chi khu Trị Tâm và Lái Thiêu thuộc tiểu khu Bình Dương từ năm 1969 đến năm 1971. Sau ông thuyên chuyển về Ban Thông Tin Báo Chí Quân đoàn III tại Biên hòa tới khi mất nước. Trong khoảng thời gian này ông vẫn liên tục tham gia sinh hoạt văn nghệ và là cộng tác viên của nhiều tờ báo xuất bản tại Sài Gòn trước ngày 30 tháng tư năm 1975 như tranh Thủ, Tiền Tuyến, Tin Sách, Bách Khoa, Ttin Văn, Tiểu Thuyết Tuần San, Bút Hoa, Vấn Ðề, Văn Học…
(more…)

Nguyễn Mạnh Trinh

Chân Dung Nhà Văn là một tác phẩm văn học đã gây ra nhiều dư luận không những trong giới cầm bút mà còn trở thành những giai thoại trong dân gian. Trong một xã hội bị bưng bít nghẹt thở về mọi mặt của chế độ xã hội chủ nghĩa, những chân dung nhà văn tượng trưng cho giai cấp kẻ sĩ được nhìn ngắm từ đời thường và tác phẩm đã lột tả được một thế thời điên đảo của một đất nước bị xiết chặt và kiểm soát của một hệ thống thư lại nhiều chất đàn áp con người đến mức vô cảm.

“Chân Dung Nhà Văn” của nhà thơ Xuân Sách viết về 100 khuôn mặt văn chương của văn học trong nước trước 1975 và hiện đại trong nước sau này với sự khắc họa từ tác phẩm và chính cuộc đời họ nhưng không nêu tên tác giả. Nhà văn Nhật Tuấn đã từ những phác họa bằng thơ của Xuân Sách để thành những bài viết nêu đích danh và tiết lộ thêm những chi tiết khá thú vị về những khuôn mặt văn chương ấy?
(more…)

Nguyễn Mạnh Trinh

THi sĩ Vũ Hoàng Chương (1916-1976)

Có một bài thơ của một kẻ sĩ Việt Nam viết trong cơn loạn cuồng của thời thế lịch sử. Và cũng có một bài thơ của một thi sĩ viết từ tâm cảm thâm trầm của một thời tao loạn để như tiên tri cho một thời đại rất đen tối của dân tộc. Bài thơ viết vào mùa xuân Bính Thìn năm 1976, sau biến cố tháng tư năm 1975 với sự sụp đổ của chính quyền VNCH. Bài thơ viết theo thể Đường Luật chỉ có thất ngôn bát cú nhưng chuyên chở được cả một thế thời đầy chật nỗi niềm của một buổi đời tranh tối tranh sáng mà đen thẳm như đe dọa ở tương lai. Thơ đầy những ẩn dụ, có thể xuất phát từ ngôn ngữ bình dân hàng ngày nhưng lại ẩn chứa những ngụ ý châm biếm của một liên tưởng đến những kẻ chiến thắng. Bài thơ được truyền tụng và trong hoàn cảnh của một xã hội đang xuống dốc và tan vỡ, đã có nhiều âm vang trong dư luận những người dân miền Nam đang thảng thốt vì đường lối độc tài đảng trị đang siết chặt đời sống mà nghèo đói và bạo ngược là hậu qủa dẫn đến đầu tiên.
(more…)

Nguyễn Mạnh Trinh

Nhà văn Đặng Trần Huân (1929-2003)

Tháng ba, có nhiều ngày để tưởng nhớ. Tháng ba, có những ngày giỗ Hữu Loan, Thanh Tâm Tuyền, Nguyễn Ðức Lập… và ngày 21 tháng ba là ngày giỗ Ðặng Trần Huân. Nhìn những cuốn sách có một lớp bụi mỏng mà tôi biết là những công trình tim óc của một người lênh đênh trôi nổi với văn chương, bềnh bồng trôi dạt với thời thế, tôi lại nhớ đến cái lạnh lùng của đời người. Rồi mọi chuyện cũng qua. Rồi tất cả cũng sẽ vào quên lãng. Có phải? Tự nhiên, tôi muốn viết về chân dung một tác giả có nhiều đóng góp cho văn chương Việt Nam.

Nhà văn Ðặng Trần Huân là một trường hợp đặc biệt của hai mươi năm văn học miền Nam và ba mươi năm văn học Việt Nam hải ngoại. Trước năm 1975, mặc dù là một sĩ quan thuộc Cục Tâm Lý Chiến phụ trách tòa soạn các tờ báo quân đội trong một thời gian dài nhưng chỉ xuất bản có vài tác phẩm như tập truyện ngắn Ngày Vui năm 1962, truyện dịch Hải Ðảo Thần Tiên năm 1963, bút ký Thành Phố Buồn Thiu năm 1979, và tập truyện vui Chuyện Cấm Ðàn Bà (hai tập) năm 1969 và Chuyện Vợ Chồng năm 1970. Sau năm 1975, ông bị tù cải tạo đến năm 1988, được trở về rồi năm 1992 thì định cư tại Hoa Kỳ theo diện HO. Chỉ trong 5 năm ông đã xuất bản liên tiếp ba tác phẩm dù tình trạng gia cảnh khó khăn, mỗi cuốn sách ra đời là cả một công trình thành quả từ những cố gắng. Ba tác phẩm ấy là bút ký Hành Trình Một Hát Ô xuất bản năm 1995, tập tạp văn Những Người Thích Dấu Huyền in năm 1998 và chuyện văn nghệ Chữ Nghĩa Bề Bề xuất bản năm 2000.
(more…)

Nguyễn Mạnh Trinh

Cuối năm âm lịch, tảo mộ. Thời tiết lạnh lạnh của những cơn gió thổi qua nhắc đến những ý tưởng nào tưởng đã xa xôi nhưng có lúc lại gần gũi. Câu thơ “Những người muôn năm cũ/ Hồn ở đâu bây giờ” như nhắc lại một thời văn chương đã qua, những chân dung văn học đã vắng bóng. Buổi trưa, vào thăm từng ngôi mộ cũa những nhà văn nhà thơ vừa đi khuất, đọc những vần thơ ghi khắc trên bia mộ, chột thấy lòng bâng khuâng. Hình ảnh còn đây, ngôn ngữ còn đây. Nhưng người thì đã đi vào cõi vô thủy vô chung. Cái còn để lại, là những tác phẩm để đời, là những câu thơ vẫn cứ hoài trong trí nhớ của những người yêu mến.
(more…)

Nguyễn Mạnh Trinh

Bìa báo Xuân xưa

Bắt đầu vào một đầu năm dương lịch và chừng chỉ hơn 3 tuần là tới tết. Với người bản xứ, tháng của lễ lạc đã qua và bắt đầu bằng những tháng ngày của cuộc khởi hành mới của một năm. Còn với người Việt Nam, thì vẫn tràn đầy không khí lễ hội. Dù ngày đầu năm âm lịch là ngày thường không phải cuối tuần nhưng ý xuân tưng bừng vẫn dường như còn lẩn khuất đâu đây. Ở sở làm và các nơi khác, tôi thấy mọi ngày như mọi ngày. Nhưng khi về đến gần nhà, lái xe qua khu phố Bolsa cuối tuần, thấy không gian tết chan hòa. Nắng tươi nhưng pha những cơn gió lạnh nhắc đến những ngày xuân năm nào. Dạo qua chợ hoa đang tấp nập lại nhớ đến chợ hoa Nguyễn Huệ ngày xưa. Một thuở nào hiện về. Chao ơi là nhớ.

Bây giờ, cũng là thời điểm của báo xuân. Muôn hồng ngàn tía đua chen. Ðọc những tờ báo xuân hôm nay lại nhớ đến những tờ báo xuân ngày cũ. Những ngày cận tết khi còn ngày xưa ở trong nước, đi qua sạp báo, dù là ở một tỉnh thị heo hút cao nguyên hay phố quận sình lầy miền Tây, thấy cả bóng dáng mùa xuân. Những bức tranh, những chân dung thiếu nữ, như mỉm cười với cái lạnh ngọt ngọt của trời đất sang mùa. Những trang bìa báo xuân, như dấu hiệu báo trước năm tháng tươi đẹp của đất trời.
(more…)

Nguyễn Mạnh Trinh

Với đại đa số dân chúng, lễ Giáng Sinh được coi như một ngày lễ lớn của dân tộc và đó là một nét văn hóa đẹp, Ngày lễ Noel như một ngày lễ của tất cả mọi người không phân biệt tôn giáo. Trong sinh hoạt xã hội và cả sinh hoạt về văn học, ngày lễ ấy có một vị trí rất quan trọng. Mặc dù Thiên Chúa Giáo mới du nhập vào Việt Nam từ thế kỷ 19 cho tới nay, nhưng lễ Giáng Sinh đã trở thành một ngày lễ nhân gian của cả nước. Và riêng với tôi, thì có ý nghĩ rằng tôn giáo nào cũng tốt cũng dạy người ta làm việc thiện nên những ngày lễ là những ngày nhắc nhở tất cả mọi người đi trên con đường tu thân tu tập ấy…
(more…)

Nguyễn Mạnh Trinh

Nguyễn Huy Thiệp nổi tiếng về những truyện ngắn. Với những truyện như Phẩm Tiết, Tướng Về Hưu, Vàng Lửa, Kiếm Sắc, Cún, Con Gái Thủy Thần… đã tạo nhiều ảnh hưởng trong giới làm văn học nghệ thuật trong nước và lôi cuốn theo cả giới độc giả. Truyện của ông có người thích có người không ưa và đã tạo ra nhiều cuộc tranh luận. Những tác phẩm của ông xuất hiện trong một thời kỳ mà có nhiều nhận định cho rằng bắt đầu cuộc đổi mới văn học sau tín hiệu của lời tuyên bố cởi trói cho văn nghệ sĩ ở trong nước của Tổng Bí Thư Đảng Cộng Sản Việt Nam Nguyễn Văn Linh.

Nhưng, Tuổi 20 Yêu Dấu lại là tiểu thuyết đầu tay của Nguyễn Huy Thiệp. Từ thể loại truyện ngắn đổi sang tiểu thuyết, đã có nhiều thay đổi từ bút pháp đến suy tưởng. Tuổi 20 Yêu Dấu được viết xong năm 2003, được xuất bản ở hải ngoại năm 2004 do nhà xuất bản Văn Mới năm 2004 và được chuyển sang Pháp ngữ năm 2005 với tên “A Nos Vingt Ans” nhà xuất bản L’Aube, dịch giả Sean James Rose. Và đến bây giờ, tháng 9 năm 2018, được chính thức ra mắt. Trên mạng, tiểu thuyết này cũng được phổ biến khá rộng rãi.
(more…)

Nguyễn Mạnh Trinh

Nhà thơ Nguyễn Phan Quế Mai

Ở Nguyễn Phan Quế Mai có nhiều câu hỏi đặt ra những vấn nạn. Có cầm nhầm thơ của người khác không? là dịch “giả” hay dịch “thiệt”? là nhà thơ yêu nước thật tình hay “yêu nước là yêu xã hội chủ nghĩa”? Tôi chỉ là một người đọc và trong bài viết này đa phần là những đoạn tôi trích dẫn từ báo mạng và báo viết nên phần nhận định của riêng tôi chỉ là những câu hỏi thắc mắc về những sự kiện đã xảy ra trên văn đàn. Dĩ nhiên, rất chủ quan nhưng không có chất phê phán. Một người đọc mà làm công việc của một phán quan là không hợp lý, có phải?

Có một sự kiện – Ở trong nước đang có một thảm họa dịch thuật? Tôi đọc một bài viết mô tả sự kiện này mang cùng tên trên internet.
(more…)

Nguyễn Mạnh Trinh

Xem phim The Vietnam War, rồi đọc một cuốn sách về lịch sử cuộc chiến tranh Việt Nam “Ha Noi’s War: The International of war for peace in Việt Nam” của tác giả Nguyễn Thị Liên Hằng, xuất thân từ một gia đình tị nạn Cộng sản di tản một ngày trước khi Sài Gòn thất thủ lúc đó Liên Hằng mới có 5 tháng tuổi. Trong khi phim The Vietnam War chú trọng các lý do là nguyên nhân dẫn đến sự can thiệp của Hoa Kỳ vào chiến trường Việt Nam và tiến trình Mỹ hóa chiến tranh Việt Nam thì cuốn sách “Ha Noi’s War” xem xét bối cảnh quốc tế của cuộc chiến, cách thế giới lãnh đạo Cộng sản miền Bắc theo đuổi chiến tranh và thời điểm kết thúc sự can thiệp của người Mỹ.
(more…)

Nguyễn Mạnh Trinh

Họa sĩ Nguyễn Đình Thuần

Một buổi chiều cuối tuần giữa mùa hạ nắng đỏ, tôi lạc vào giữa những sắc mầu lung linh, không phải bốc hơi vì cái nóng thường lệ của một thời tiết đã cũ, mà vì những cảm giác chợt có ập đến từ những khung canvas trên những vỉ tường của phòng triển lãm. Họa sĩ Nguyễn Đình Thuần, một cây cọ đã có nhiều lần triển lãm tranh thành công và cũng là một nghệ sĩ luôn mở rộng vòng tay tiếp đón bằng hữu. Nhưng hôm nay, tôi đến phòng tranh với một ý định có vẻ hơi ngông cuồng và không khiêm tốn. Tôi đến để tìm thơ nhạc trong tranh…

Vương Duy thời Đường đã hòa nhập thơ và họa để có những bài như Vị Thành Khúc- Tống Nguyên nhị sứ An Tây đầy sắc màu hội họa và những bức tranh như Giang Sơn Tuyết Tế Đồ hay Võng Xuyên Đồ vẽ phong cảnh nơi ông sống ẩn dật có tuyết trắng non cao đầy chất thi ca.
(more…)

Nguyễn Mạnh Trinh

Dương Văn Ba là thứ trưởng Bộ Thông Tin và Lý Quý Chung là tổng trưởng Bộ Thông Tin trong nội các hai ngày của Tổng Thống Dương Văn Minh và Thủ Tướng Vũ Văn Mẫu. Cả hai đều là dân biểu của Hạ Nghị Viện thời Việt Nam Cộng Hòa cùng có một hành động “quậy” (chữ của Hồ Ngọc Nhuận) làm nát bét chính trường miền Nam theo chủ trương của Cộng sản Bắc Việt. Cả hai cùng viết hồi ký, một là để kể công lao hai là để than thân trách phận bị dẹp bỏ một cách không nương tay sau khi Cộng Sản chiếm được miền Nam.

Ðáng lẽ, tôi cũng không nên phí thời giờ để đề cập đến hai tập hồi ký này làm gì vì về phương diện văn chương hoặc tư tưởng cả hai đều là những luận điệu chủ quan sai lạc, lập lờ giữa con buôn chính trị giả hình nấp dưới chiêu bài yêu nước. Hồi ký của những tên “điếm đàng” thời cuộc có lẽ chẳng có một chút giá trị gì. Nhưng, suy nghĩ kỹ một chút, tôi muốn đối chiếu giữa những điều mà cả hai tiết lộ để tìm ra những điều cần phải thận trọng khi nghe những chiêu bài như hòa giải hòa hợp dân tộc mà hiện giờ Cộng Sản đang xử dụng.
(more…)

Nguyễn Mạnh Trinh

Nhà văn Lê Thị Diễm Thùy

Có người đặt câu hỏi: Chiến tranh có ảnh hưởng gì tới những thế hệ Việt Nam tị nạn thuộc thế hệ từ một rưỡi trở đi? Nghĩa là những lớp trẻ sinh ở Việt Nam nhưng trưởng thành ở Hoa Kỳ. Có nhiều cách trả lời. Dường như chưa có câu trả lời nào rốt ráo và chính xác cả.

Nhưng nếu đọc trong “Asia American Literature” của giáo sư đại học UC Santa Barbara, Shieley Geok-lin Lim, có trích dẫn bài thơ của le thi diem thuy, thì câu trả lời sẽ khá dễ dàng. Tác giả le thi diem thuy sinh năm 1972 ở Phan Thiết và sang định cư ở Hoa Kỳ khi mới vừa sáu tuổi. Bài thơ viết cho cô em gái Lê Thị Diễm Trinh được trích dẫn là “Shrapnel Shards on Blue Water.”

MẢNH BOM MIỂNG ĐẠN VỠ TRONG NƯỚC XANH.
Về em tôi Lê Thị Diễm Trinh

Mỗi ngày chị đánh vật với con đường để chạy đến với em
Ðánh vật với mặt tuyết đang tan/ tiếng điện thoại bầu cử
Ðã tách rời chúng ta giống như dấu hiệu của thời gian trơn trợt
Và bảng chỉ đường đánh dấu trong ngôn ngữ khác
Lối đi không gió hoặc lộng gió, xoáy tròn về phía em  (more…)

Nguyễn Mạnh Trinh

Andrew Sean Greer, giải Putlizer Tiểu thuyết 2018

Tháng tư vừa qua, Giải Putlizer đã được công bố với sự tôn vinh nhiều công trình và tác giả của các bộ môn báo chí, văn học, kịch nghệ và âm nhạc. Giải Putlizer là một giải thưởng cao quý nhất của Hoa kỳ do Joseph Putlizer chủ báo New York World đề nghị giải này trong di chúc của ông phổ biến năm 1904 với sự thành lập 13 giải dành 4 cho báo chí, 4 cho văn học, 4 cho sân khấu kịch nghệ và 1 cho giáo dục. Tuy nhiên, chủ trương chú ý đến các sự thay đổi trong sinh hoạt nghệ thuật nên một hội đồng tư vấn được thành lập với trách nhiệm có thể thay đổi nội dung của giải thưởng.
(more…)

Nguyễn Mạnh Trinh

Nhà thơ, dịch giả Diễm Châu (1937-2006)

Với tôi, Diễm Châu thật xa lạ nhưng cũng thật quen thuộc. Ở đời thường, tôi chỉ gặp ông đúng hai lần và nói chuyện cũng không nhiều, chỉ là những câu rất là đại khái sơ giao. Chúng tôi là những người xa lạ với nhau. Tôi chỉ biết tên ông là Phạm văn Rao, là giáo sư dạy Anh Ngữ tại các đại học như Kỹ sư điện Phú Thọ, Dược khoa… và là tổng thư ký của tạp chí Trình Bày…

Nhưng ở thi ca, tôi lại gặp thấy Diễm Châu thân quen khi đọc những tập thơ viết về hoặc dịch của hàng trăm nhà thơ nổi danh trên thế giới của nhiều dân tộc, nhiều quốc gia khác nhau. Những cuốn sách được thực hiện từ A tới Z, từ những trang giấy trắng thành những cuốn sách giới thiệu những tác giả và tác phẩm của các trào lưu văn học thế giới, từ vùng Nam Mỹ đến Châu Phi, từ Trung Hoa đến các nước vùng Châu Á Thái Bình Dương, và là những tìm tòi thú vị cho những người yêu thi ca.
(more…)

Nguyễn Mạnh Trinh

Nhà thơ Vương Đức Lệ (1937-2008)

Nhà thơ Vương Ðức Lệ rời khỏi trần thế vào ngày 20 tháng giêng năm 2008, đến hôm nay là mười năm. Thời gian qua đi, nhưng những câu nói chân tình đầy xúc động nói lời chia tay còn văng vẳng trong tâm thức những người yêu quý thơ Vương Ðức Lệ. Thí dụ như nhà văn UyênThao đã phát biểu trong buổi chia ly: “Cho tới giờ phút này tôi cảm thấy như tôi đang nằm mơ, tôi biết rõ là tôi không ngủ, tôi biết rõ những sự việc xảy ra chung quanh là sự thực, nhưng tôi không cản được mình mong mỏi mọi việc không đúng như thế. Cái tâm trạng mà tôi thấy rõ nhất là mình đang vây hãm trong một cảm giác cô đơn. Tôi biết rõ không ai có thể từ bỏ cái nghiệp của mình, không ai từ chối được thân phận nhưng mà quả thực không dễ dàng chấp nhận sự xa vắng hoàn toàn của Vương Ðức Lệ.”
(more…)

Nguyễn Mạnh Trinh

PHẦN 1

Ngày thứ ba, 4 tháng 6 năm 2013, hàng chục ngàn cư dân Hồng kông bất chấp cơn mưa như thác đổ đã tới tham dự một buổi đốt nến kỷ niệm năm thứ hai mươi bốn ngày chính phủ Bắc Kinh đàn áp đẫm máu các cuộc biểu tình đòi dân chủ tại Quãng trường Thiên An Môn. Những người tổ chức đêm canh thức hàng năm vào ngày thứ ba tại công viên Victoria tuyên bố rằng số người tham gia là hơn 150 ngàn người trong khi cảnh sát Hồng Kông thì ước lượng ít hơn là khỏang 55 ngàn người. Mỗi năm cứ đến đầu tháng 6 là hệ thông công an của Cộng sản Trung Hoa lại nỗ lực ngăn chặn, canh phòng, bằng đủ mọi phương tiện kể cả tin học để không thể xảy ra bất cứ một biến cố nào tương tự đã xảy ra như ở Thiên An Môn trước sự thúc ép của các lưc lượng đòi hỏi nhân quyềntừ thế giới và trong nước.
(more…)

Nguyễn Mạnh Trinh

Yevgeny Yevtushenko (1932-2017)

Nhà thơ Yevgeny Yevtushenko vừa qua đời ngày 1 tháng 4 năm 2017 tại Tulsa, tiểu bang Oklahoma Hoa Kỳ hưởng thọ 84 tuổi. Ông là một nhà thơ Liên Xô nổi tiếng nhưng từ năm 1991 lại sang dạy học và sinh sống ở Hoa Kỳ. Ông thuộc thế hệ những nhà thơ trẻ những năm 60 với khuynh hướng “thơ tuyên ngôn”, “thơ trình diễn” theo cung cách kiểu “tiếng vang”. Ông còn là tác giả của tuyên ngôn thơ nổi tiếng của Liên Xô “Nhà thơ ở nước Nga còn hơn cả nhà thơ.” Năm 1963, tờ New York Times đã ví ông với nhà soạn nhạc, nhà thơ Bob Dylan mà sau này đoạt giải Nobel Văn Chương năm 2016. Từ năm 1991, ông sang Hoa Kỳ dạy học tại Ðại học Tulsa tiểu bang Oklahoma và Queens College thuộc đại học New York. Ông cũng là một trong những “candidate” của giải Nobel Văn Chương năm 1963 và 2008.Thơ của ông được dịch ra nhiều ngôn ngữ và đặc biệt chuyển sang Việt ngữ nhiều bài khá thông dụng và được giới trí thức Việt miền bắc có nhiều cảm tình…
(more…)