Trần Trung Thuần
Nhà thơ Nguyễn Lương Vỵ
Đường Thơ là con đường dài, dài lắm, có khi quen thuộc, có khi lạ lùng, có khi là con đường tưởng như cụt. Nó có thể là con đường trên trời, con đường trên sông rạch biển khơi, con đường trên đất liền,…cả con đường trong lòng đất nữa! Trên con đường thơ, người ta không thấy có bảng cấm nào.
Đường thơ là con đường Tự Do. Dĩ nhiên nó không phải là con đường có tên hồi ở Sài Gòn trước 30 tháng Tư bảy lăm sau khi bỏ tên Catinat – tên một chiếc tàu Pháp chở Cha Cả Bá Đa Lộc về Pháp sau khi gặp Vua Gia Long ở Huế năm 1802 với lời khẩn cầu của nhà Vua nhờ chuyển lên Giáo Hội Pháp: cho người Nam Việt theo đạo Gia Tô thờ cúng cả Ông Bà Tổ Tiên và những người thân quá vãng. Cha Cả Bá Đa Lộc trở lại và lắc đầu. Năm 1804, Vua Gia Long quyết định ngăn cấm dân mình theo Đạo thờ Chúa dẫn đến những hệ lụy mất nước sau năm mươi năm sau đó, kể từ trận hải chiến với quân Pháp tại Đà Nẵng năm 1858. Quân Pháp đánh Đà Nẵng, chiếm Gia Định, lấy đất này lập nên thành phố Sài Gòn (chữ Tàu viết là Tây Cống vì triều đình nhà Nguyễn, Vua Đại Nam Tự Đức Cống-Cho-Tây sau khi ông Phan Thanh Giản đi sứ sang Pháp cầu hòa về, năm 1864, người Pháp bỏ tên Gia Định, hoan hỉ nhận tên Tây Cống và viết theo chữ Pháp mà đọc âm như Tàu: Se-goong, Saigon. Tên Catinat, từ cái tên của một con tàu, người Pháp lấy đặt cho con đường đẹp nhất thành phố: Đường Catinat! Tổng Thống Ngô Đình Diệm, dù theo Đạo Ca Tô nhân đã tới lúc không còn Giáo Hội Pháp nữa mà Giáo Hội này sau thời Napoléon đã chịu phục tùng Giáo Hội La Mã, một Giáo Hội có chủ trương phóng khoáng, bèn gỡ bỏ tên Catinat đặt lại Đường Tự Do. Tổng Thống Ngô Đình Diệm quyết tâm “bài phong đả thực”, ghét tên chữ Tây. Vừa dùng chữ Tự Do, đã hay, vừa nói lên cái lòng mình ghét Pháp nữa, lại càng hay!.
(more…)
Sáng Tạo 