Sáng Tạo

Đặng Châu Long

Người ta nói quyển Don Quixote là quyển tiểu thuyết sau 400 năm đã có số bản in phát hành chỉ đứng sau Kinh Thánh. Tôi không quan tâm. Người ta nói quyển truyện Don Quixote là quyển tiểu thuyết lễ hội tiên phong bằng cặp mắt của những nhà khoa học. Tôi không chú ý lắm. Người ta nói quyển Don Quixote là quyển tiểu thuyết cợt đùa vào thế giới của những người hiệp sĩ đương thời. Tôi không cần biết. Tất cả chỉ là sự cảm nhận và suy diễn của người đời sau. Nỗi bận tâm mãi của tôi là tại sao trải qua hơn nửa thế kỷ đọc rất nhiều truyện cổ điển lớn nhỏ, chỉ còn vài truyện vương lại trong lòng tôi đếm chưa đầy mười ngón tay, trong đó có Don Quixote. Đó mới là chuyện đáng u hoài, với tôi.
(more…)

Đặng Châu Long
Kỷ niệm 118 năm ngày mất Học giả Jean-Baptiste Pétrus Trương Vĩnh Ký

Học giả Trương Vĩnh Ký (1837-1898)

Thập niên 1930, ba tôi học trường Pétrus Ký, một ngôi trường được bao bọc bởi bốn con đường: Nguyễn văn Cừ, An Dương Vương, Trần Bình Trọng và Hùng Vương. Năm 17 tuổi, ba tôi mới rời trường vào làm Thư ký ga cho Hỏa xa, đó là năm 1937. Hình ảnh cậu học sinh với bộ áo dài trắng, quần trắng, mũ cối trắng của thời ấy vẫn mãi đọng cùng tôi khi nhớ đến ngôi trường này. Ngày nay, ngôi trường đã thay tên, khu đất rộng mênh mông ngày nào đã thu hẹp lại nhưng trường Pétrus Ký mãi là một trường đầy tự hào cho những học sinh mọi thời. Dù có đổi tên gì thì mọi người vẫn mãi nhớ đến con người tài hoa và đầy nỗi niềm u uẩn này.
(more…)

Đặng Châu Long

Đêm qua chớp bể mưa nguồn
Để người trong nước hết buồn lại vui
Vui buồn chút lệ rơi
Vui buồn khóc lại cười
Mẹ cười Mẹ bốc thành hơi
Mây từ biển quý lên ngôi trời già
Mây về khắp cõi đời
Mưa rửa lỗi con người.
(Phạm Duy, Trường ca Mẹ Việt Nam, Chớp Bể Mưa Nguồn)

Tôi đã sững sờ, cạn khô chút hy vọng cuối cùng sau những ngày rộn ràng cùng những cánh tay vẫy. Những cánh tay vẫy như những lá phiếu lung linh giữa nắng gió Sài gòn. Tôi đã xem tấm ảnh và nghẹn đau theo những người dân chài miền Trung.
(more…)

Đặng Châu Long

Những sông trôi âm thầm
Đám rong rêu xếp hàng
những mặt đường nằm câm
những mặt người buồn tênh
(Trịnh Công Sơn, Một ngày như mọi ngày)

Ngày cuối tuần bóng đời che ánh ban mai. Những tia chói lói không còn thấy, chỉ còn một bàng bạc đời chùng trong không khí u ám sang mùa. Buổi sớm nay âm trầm chi lạ, tiếng loa phường không nghe, tiếng nhạc không vang, tưởng chừng như không gian chìm ngập trong tâm bão. Một nỗi yên ắng bất an dấy lên cùng ngày mới. Facebook trưa hôm qua đã chận rồi, nhảy vào bằng tường lửa cũng được, nhưng tôi bỗng chán ngấy những chiêu trò cùng rình rập nên chẳng tha thiết mấy cùng nó. Hôm nay, tôi tự tại, cứ làm gì mình thích, cứ viết gì mình nghĩ và cứ thả rông đời quên đi thế sự tênh hênh và lòng buồn như gã hề già sau bước màn đã buông, tuồng đã hết.
(more…)

Đặng Châu Long

Những ngày này, trong mỏi mệt, hanh hao của mùa hạ nồng cháy thiêu chảy da người, tôi nghe rền vang âm thanh của những im lặng quanh tôi.

Im lặng cất lên từ những âm u, bạo liệt không lời, gói trong những chuỗi đời nghe phỉnh phờ ve vuốt. Những chuỗi nuột nà, nhàm chán, cổ trang, không có giá trị mới mẻ nào để nghe ra luồng gió mới.
(more…)

Đặng Châu Long

Ngó lên ngọn tháp Cánh Tiên
Cảm thương quan Hậu thủ thiềng (thành) ba năm!
(Ca dao)

Lăng Võ Tánh trong di tích Thành Hoàng Đế

Khu Thành Hoàng Đế ngày nay, đúng hơn là Tử Cấm Thành, hay Thành con của Thành Hoàng Đế nằm không xa Tháp Cánh Tiên vốn là trung tâm Thành Đồ Bàn của Chiêm Thành. Xe đi ngang tháp Cánh Tiên, nhìn cách trùng tu những nơi bị hư hỏng thật là thảm hại. Chẳng biết ai đã chủ trương dùng xi măng để tô phết lại. Nhìn từ xa, màu xám xi măng xen kẻ với màu gạch son cổ kính thật là phản cảm. Chúng tôi không dừng nơi đó bởi dấu xưa chẳng còn rêu phong cổ kính, nhìn vào chỉ thêm bực bội trong lòng. Hôm nay chúng tôi ghé lại Thành con Hoàng đế, để tìm hiểu và chứng kiến một di tích biến thiên theo thời gian. Nơi đây, ta sẽ nghe ra nỗi ngậm ngùi cùng nỗi bể dâu ba lần thay đổi để thấy cuộc đời chỉ là cơn gió thoảng qua.
(more…)

Đặng Châu Long

Chu trầm Nguyên Minh
qua nét vẽ Trần Đạt

Những ngày cuối năm lòng trĩu đầy hoài niệm, như một lấn ngồi lại sắp xếp cuối năm. Ừ thì năm lại hết, ngày bắt đầu bằng tấm lịch mới thay. Chưa thấy gì đáng gọi là vui. Không khí âm trầm như một làn hơi nóng tỏa lan trùm kín niềm mơ và khát vọng tươi đẹp xa vời.

Tình cờ bản nhạc đấu ngày nơi hành lang quen thuộc trước nhà lại là bài ca Năm Mới của Phan Ni Tấn phổ thơ Chu Trầm Nguyên Minh. Những năm tháng cuối thập niên 70, trong chốn A 30, lấn đấu tiên nghe Nguyễn Hữu Ninh ca bài này, tôi cứ ngỡ là bài ca mới viết. Nghe, thấm thía, chùng lắng một da diết buồn thương như thân phận chúng tôi trong thời điểm đó:
(more…)

Đặng Châu Long

Từ hôm nhận được tin Bố Nguyễn Thế Thoại xin tuyên hứa làm một tu sĩ khiêm hạ, tôi cứ băn khoăn và thôi thúc viết về một khoảng đời thật của bố trong thời gian khốn khó nhất tại trại A 30 năm nào, không nhân danh tín hữu, không nhân danh bạn tù, chỉ nhìn Bố bằng cái nhìn của một con người trong thời khắc gian truân.

Giữa năm 1980, từ đội 24, tôi chuyển về đội 5 nhà 2. Đội này phần lớn là những nhân vật có địa vị trong xã hội trước, đủ các thành phần. Bên quân đội có Đại tá, Trung tá, Thiếu tá, bên tôn giáo có đủ Thượng tọa, Đại đức, Giáo chủ. Linh mục, tôi chỉ là tép riu trong đội.
(more…)

Đặng Châu Long

Một lần trong dịp tiểu tường thân phụ Hoàng Kim Oanh, tôi đã chứng kiến cuộc hội ngộ thú vị của cô giáo Hoàng Kim Oanh và học trò Lưu thị Hồng Diễm sau biết bao năm không gặp lại từ ngày ra trường. Diễm nói rằng vẫn thường dõi theo từng nhịp sống của cô nhưng danh chưa thành nên ráng thực hiện sở nguyện cho đến hôm nay mới gặp cô để vui báo rằng em đã thành danh. Nhìn vẻ hân hoan trong lần hai cô trò gặp gỡ đó tôi chợt xúc động vì tính kiên cường của Diễm trong cuộc sống. Cũng trong cuộc gặp gỡ đầy tiếng cười này, Diễm đã gởi lời mời cô và các bạn Quán Văn chuẩn bị một lần cùng nhau dạo chơi sông nước ngay trên du thuyền King Yacht của Hồng Diễm.
(more…)

Đặng Châu Long

Năm mươi lăm năm của sáu mươi lăm năm đời quả thật quá dài cho những hoài niệm, cho những ký ức dần nhạt nhòa phôi phai theo giòng thời gian. Những lần có dịp đi ngang qua Thủ Dầu Một tôi lại dán mắt đau đáu nhìn theo cảnh vật chạy ngược theo vòng bánh xe lăn. Vô ích, tất cả đều quá mới mẻ, quá màu mè không giống với những màu sắc cũ càng, không giống với khung cảnh giản dị thời tuổi thơ tôi. Và tôi cứ vẫn mãi suýt soa tiếc nhớ những hình ảnh cũ không còn thấy lại mỗi chuyến ngang qua đây.
(more…)

Đặng Châu Long

Tôi chọn ngày lễ Thanksgiving của Mỹ để viết tri ân hai vị Sư Huynh của tôi: Frere Casimir và Frere Gonzague. Cả hai vị đều có ngày tưởng niệm trong tháng 11 này. Frere Gonzague mất ngày 29-11-1981 và Frere Casimir mất ngày 30-11-2008. Cả hai Freres đều từng dạy dỗ tôi trong thời gian theo học trường Lasan Bá Ninh Nhatrang trong thập niên 1960.
(more…)

Đặng Châu Long

Tháng mười lạnh lẽo những cơn mưa dầm dề. Quanh đồng lúa, ruộng rẫy phả một màu xám buồn ẩm ướt. Thạch Thành những ngày đầu tháng mười 1981 lại là những ngày mong chờ. Chúng tôi vừa kết thúc ngày lao động trồng chuối dọc theo hai bên đường vào trại, để gọi là lưu niệm. Tiếng lưu niệm thật mỹ miều dễ thương làm sao, nhưng chẳng ai trong tôi lưu luyến gì nơi này dù đã trài qua gần bốn năm buồn cùng nó, vui cùng bạn và ngày ngày cuốc rựa đi khắp mấy trăm hectare ruộng rẫy cuốc cày đạp sình lầy bàu sen, hoặc lên núi chặt cây đốn củi vác về. Được cho về, lòng chẳng buồn chẳng vui vì trước mắt như một màn u tối. Ở để hy vọng về, nghe về lại lo nghĩ, rồi sẽ thế nào ngày tháng tới. Một mông lung mù mịt.
(more…)

Đặng Châu Long

Gió thu hiu hắt,
Sương thu lạnh
Trăng thu bạch
Khói thu xây thành.
Lá thu rơi rụng đầu ghềnh
Sông thu đưa lá bao ngành biệt ly.
(Tản Đà, Cảm thu)

Cái lạnh đầu thu ở miền Nam không thể cảm nhận bằng xúc giác, nhưng thường được xẻ chia bởi văn chương của một đất nước có chiều dài quá khổ so với chiều rộng. Miền Nam chỉ hai mùa mưa nắng, nhưng trong nhau mùa thu vẫn đến. Thu mang chớm lành lạnh nhẹ về, khiến tâm hồn mỗi người như muốn hòa cùng cái chùng mát đầu tiên của đất trời. Đó là chút nguyên khí thiếu âm của vạn vật trong cơn chuyển mùa. Như hoa chờ hạ nồng, nguồn cảm hứng con người lại ngưỡng vọng muà thu – mùa của lãng đãng mơ mộng, của lồng lộng nhớ mong, của heo may gió phớt đưa lòng lắng cùng hư ảo đất trời
(more…)

Đặng Châu Long

C’était les jours de l’enfer
mea culpa, mea culpa, mea maxima culpa.

Ngày 31.03.1975 từ trên đồi của Căn cứ xuất phát Suối Dầu nhìn xuống Quốc lộ 1, đòan xe di tản từ QL7 vẫn dồn dập chảy về hướng nam. Tôi quay vào đài tác xạ gọi Thượng sĩ Chung, thường vụ tập họp anh em vào phòng thuyết trình để nói sơ tình hình và những điều cần làm sắp tới. Đang nói nửa chừng thì Trung sĩ 1 Tư báo không liên lạc được với Bộ Chỉ Huy. Tôi vào phòng truyền tin liên lạc. Chuyển qua tần số giải tỏa vẫn im bặt. Trở lại trở qua nhiều lần bỗng nghe tiếng Huỳnh văn Cạt, một người lính cũ của Trung đội lên máy. Cạt báo Tiểu khu đã di tản, không còn ai, do lang thang vào nên nghe và trả lời. Tôi chuyển sang tần số chi khu Cam Lâm. Chi khu báo chờ đó, sẽ có xe sang kéo súng và trung đội. Tôi nghĩ thầm, đến tiểu khu còn lo chưa xong, làm chi có vụ đưa xe qua hổ trợ.
(more…)

Đặng Châu Long

Mùa hạ oi nồng rộn tiếng ve ran, cùng với giọt mồ hôi là những cánh phượng khoe tràn sắc thắm, rơi rụng trên sân, gợi nhau những nỗi niềm man mác chia tay. Một cuộc ly biệt nên thơ để những da diết ấy sẽ khôn nguôi khi mùa đời dần héo rũ giữa thời không. đó là mùa nhớ nhung hòa dịu miên trường.

Mùa thu lá trở vàng, từng chiếc rời cành nhẹ rơi trong cơn gió, mơn man, ve vuốt mộng đời, nghe chừng có tiếng hư vô lồng chút nỗi niềm đất trời ngày u tịch lòng chùng. Phải chăng đây là mùa nhớ từ những thân phận chiếc lá nhỏ nhoi, một dịp tỏ bày cùng đất trời niềm vui hòa nhịp, tiếng lòng đó dường như chỉ dành cho những thi nhân, những người lãng đãng mộng mơ
(more…)